Trứng cá thông thường là tình trạng viêm da mạn tính với cơ chế bệnh sinh phức tạp. Bốn cơ chế chính trong trứng cá bao gồm: tăng tiết bã nhờn, thay đổi sự sừng hóa đơn vị nang lông – tuyến bã, vi khuẩn Cutibacterium acnes (trước đây được gọi là Propionibacterium acnes) và hiện tượng viêm.
Bên cạnh đó, các hormone chính có liên quan đến trứng cá thông thường bao gồm androgens, insulin và IGF-1.
Phác đồ điều trị trứng cá
Phác đồ thông thường hiện nay bao gồm:
- Thuốc bôi: nhóm kháng khuẩn (benzoyl peroxide, clindamycin, erythromicin), nhóm retinoids (tretinoin, adapalene, tazarotene), nhóm khác (dapsone, azelaic acid…)
- Thuốc uống: nhóm kháng sinh (tetracyclines, macrolides, trimethoprim/sulfamethoxazole), liệu pháp hormone (thuốc tránh thai đường uống, spironolactone)
- Isotretinoin
- Nhóm thủ thuật: lấy nhân mụn, lột da bằng hóa chất
- Các phương pháp mới: laser, quang động liệu pháp.
Về liệu pháp hormone
Tác giả Zaenglein cho rằng kết hợp thuốc tránh thai đường uống với spironolactone có hiệu quả đối với mụn trứng cá viêm ở bệnh nhân nữ và có thể được xem xét ở những bệnh nhân không đáp ứng với thuốc bôi đơn thuần.
Spironolactone được dung nạp tốt, đặc biệt khi ở liều thấp. Các tác dụng không mong muốn thông thường bao gồm rối loạn kinh nguyệt (có thể giảm bớt khi kết hợp với thuốc tránh thai đường uống), căng tức vú, vú to, mệt mỏi, choáng váng và đau đầu. Ở những phụ nữ trẻ, khỏe thì không cần theo dõi nồng độ kali huyết tương.
Các thuốc kháng androgen dạng bôi
Liệu có hiệu quả trong điều trị trứng cá thông thường hay không?
Nhiều bác sĩ da liễu đã sử dụng ketoconazole dạng bôi để điều trị viêm da tiết bã, vảy nến và nấm da trong nhiều năm. Ketoconazole ức chế sinh tổng hợp ergosterol ở nấm và có khả năng ức chế chọn lọc 17,20 – desmolase và 17-alpha-hydroxylase ở liều 400-600mg/ngày.
Ketoconazole cũng có thể ức chế sự phát triển của vi khuẩn C.acnes và giảm hoạt tính men lipase ở C.acnes. Mặc dù ketoconazole dạng uống đã được báo có cải thiện tình trạng trứng cá thông thường nhưng do khả năng gây độc gan và kéo dài QT nên ketoconazole dạng uống không nên được sử dụng trong điều trị trứng cá thông thường.
Nghiên cứu ketoconazole dạng cream điều trị mụn
Tác giả Chaottawornsak và cộng sự đã đánh giá hiệu quả và tính an toàn của ketoconazole dạng cream ở những phụ nữ có tình trạng trứng cá nhẹ (AFA) bằng cách tiến hành nghiên cứu ngẫu nhiên, mù đôi, có nhóm chứng sử dụng giả dược, nhóm bệnh được điều trị ketoconazole 2% 2 lần mỗi ngày x 10 tuần.
Họ đánh giá mức độ cải thiện lâm sàng bằng điểm số được đánh giá bởi người thực hiện nghiên cứu, chính bệnh nhân và sự thay đổi trong số lượng trứng cá. Có 41 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, số bệnh nhân cải thiện trứng cá ở 2 nhóm ketoconazole 2% bôi – giả dược lần lượt là 42.9% và 9.5% (p=0.015), tỷ lệ thành công là 45% và 14.3% (p=0.043).
Các tác dụng không mong muốn thường gặp bao gồm da khô và ngứa. Số lượng mụn có giảm khi so sánh với trước điều trị nhưng không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa 2 nhóm.
Hạn chế của nghiên cứu này là thời gian tiến hành ngắn và đối tượng chỉ gồm những trường hợp trứng cá thông thường mức độ nhẹ. Tác giả kết luận rằng ketoconazole đơn trị liệu có hiệu quả đáng tin trong các trường hợp trứng cá ở nữ với tính an toàn cao.
Spironolactone đường uống thường được chỉ định ở các trường hợp trứng cá ở nữ và ketoconazole dạng bôi chỉ mới được nghiên cứu trên nữ giới. Hiện tại, không có các chế phẩm kháng androgen dạng bôi nào được sử dụng trong điều trị trứng cá thông thường.
Clascoterone (CB-03-01, Cortexolone 17α propionate), chất ức chế thụ thể androgen dạng bôi mới đang được nghiên cứu trên bệnh nhân trứng cá thông thường. Chúng ta cần thêm nhiều nghiên cứu hơn nữa để chứng minh tính hiệu quả của ketoconazole dạng bôi ở bệnh nhân nam hoặc nữ với trứng cá thông thường mức độ trung bình đến nặng.
Điểm cần lưu ý: Trong khi các dữ liệu đang được xem xét, ketoconazole dạng bôi có thể là phương thức điều trị có giá trị cho trứng cá thông thường nhờ vào khả năng ức chế men lipase của C.acnes và hoạt tính kháng androgen.
