Theo dữ liệu thu thập từ nghiên cứu INSPIRATION-S, khi so sánh với giả dược, việc dùng atorvastatin không làm giảm nguy cơ hình thành huyết khối ở động mạch hay tĩnh mạch hay giảm nguy cơ tử vong ở những bệnh nhân COVID-19 điều trị ở các phòng hồi sức tích cực ICU.

ThS.BS. Behnood Bikdeli, nghiên cứu sinh lâm sàng tại Đơn vị Tim mạch thuộc Bệnh viện Brigham and Women và trường Y Havard, phát biểu trong buổi thuyết trình tại Phiên họp về Tim mạch ở American College rằng “Tác dụng của liệu pháp này rất ít và chỉ thấy ở một số nhóm bệnh nhân nhất định”.

Bikdeli đã phát biểu với Healio rằng “Chúng tôi thấy có vài tín hiệu khả quan từ một số nhóm bệnh nhân nhưng chúng tôi cần phải nghiên cứu thêm nữa để có thể hình thành giả thuyết. Hơn nữa, tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ bệnh nhân xuất hiện huyết khối ở nghiên cứu chúng tôi thấp hơn dự kiến. Trong nghiên cứu, chúng tôi cũng ghi nhận một việc đáng mừng rằng bệnh nhân không tăng men gan khi dùng thuốc nhóm statin. Việc này cho thấy tiềm năng tăng liều statin trong những nghiên cứu sau. 

Nghiên cứu dùng statin mù đôi, ngẫu nhiên

INSPIRATION-S là nghiên cứu mù đôi, ngẫu nhiên, có nhóm chứng giả dược, dùng để đánh giá hiệu quả của việc dùng atorvastatin với liều 20mg/ngày trên 605 bệnh nhân COVID-19 đang được điều trị tại khoa ICU của 11 bệnh viện tại Iran (tuổi trung bình là 57,44% nữ, 16% người bị bệnh đái tháo đường).

Nghiên cứu bắt đầu tiến hành vào tháng 7/2020. Người được chọn vào nghiên cứu phải là người chưa từng dùng thuốc nhóm statin trước đây và không có các rối loạn về gan nặng. Hơn 90% bệnh nhân được điều trị bằng corticosteroid khi nhập viện.

Kết quả chính nghiên cứu hướng đến là số ca hình thành huyết khối động tĩnh mạch, điều trị bằng máy tim phổi nhân tạo (extracorporeal membrane oxygenation – ECMO) hay số ca tử vong trong vòng 30 ngày. Các nghiên cứu viên đồng thời đánh giá nồng độ men gan và tỷ lệ bị bệnh cơ của những người tham gia nghiên cứu để đánh giá tính an toàn của liệu pháp.

Các nhà nghiên cứu thấy rằng việc dùng statin không làm giảm rõ rệt tình trạng hình thành huyết khối mà nghiên cứu đang hướng đến (HR = 0,84 95% CI, 0,58-1,21; P = 0,35).

Mặc dù vậy, lượng người có hiện tượng tạo huyết khối ở nhóm dùng statin vẫn thấp hơn nhóm dùng giả dược (nhóm dùng statin có 95 người còn nhóm dùng giả dược có 108 người).

Tỷ lệ tử vong (với HR = 0,84; 95% CI, 0,58-1,22; P = 0,39) và thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch (HR = 0,71; 95% CI, 0,24-2,06; P = 0,53) cũng khác biệt không có ý nghĩa mặc dù số lượng bệnh nhân tử vong và thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch ở nhóm dùng statin vẫn thấp hơn nhóm dùng giả dược.

Chỉ số đánh giá tính an toàn ở 2 nhóm cũng không khác biệt. Nhóm dùng statin có 5 người tăng men gan và con số này ở nhóm dùng giả dược là 6 người.

Statin hiệu quả trên người mới biểu hiện triệu chứng COVID-19

Khi phân tích trên các nhóm nhỏ, Bikdeli nhận thấy có những tín hiệu cho thấy việc dùng statin có thể giúp bảo vệ nhóm những người mới biểu hiện triệu chứng COVID-19 trong vòng 7 ngày.

Bikdeli phát biểu khi trình bày rằng “Phát hiện thú vị về lợi ích của statin trên nhóm người mới phát bệnh là hợp lí vì những người này có thể đang ở một giai đoạn khác của bệnh. Mặc dù vậy, con số này vẫn chưa hiệu chỉnh để có thể ngoại suy”.

Bikdeli cũng nhận thấy rằng nghiên cứu vẫn còn vài điểm giới hạn như không thể phủ nhận được hoàn toàn hiệu quả điều trị, tỉ lệ người xuất hiện huyết khối thấp hơn dự kiến và có nhiều bệnh nhân được kiểm tra chỉ vì bác sĩ nghi ngờ. 

Bikdeli nói với Healio rằng “Có 3 thử nghiệm ngẫu nhiên về statin trên các bệnh nhân ICU mắc COVID-19. Kết quả từ các thử nghiệm này rất quan trọng trong việc mở mang hiểu biết của chúng ta về vai trò của statin trên bệnh nhân COVID-19.  Nhóm chúng tôi đang cân nhắc đến việc sẽ thực hiện nghiên cứu dạng follow-up”.

Sinh lý bệnh của COVID-19 rất phức tạp

Thật ngạc nhiên khi không có sự khác biệt rõ rệt giữa nhóm dùng statin và nhóm dùng giả dược. Atorvastatin không làm giảm được kết quả chính mà nghiên cứu hướng đến là số huyết khối động tĩnh mạch hình thành trên những bệnh nhân điều trị với ECMO hay số ca tử vong trong 30 ngày.

Chúng ta đã biết rất nhiều lợi ích của statin đối với những bệnh nhân mắc bệnh cấp tính trong thời gian phẫu thuật. Trong bối cảnh dịch COVID-19 đang hoành hành, nhiều người mong chờ rằng statin với tác dụng kháng viêm cũng như những tác dụng khác sẽ có thể mang đến một số lợi ích cho bệnh nhân. Nhưng điều này đã không xảy ra.

Một phát hiện thú vị khi phân tích trên nhóm nhỏ là việc điều trị bằng statin cho những bệnh nhân mới phát bệnh trong vòng 7 ngày có thể mang lại hiệu quả. Cần nghiên cứu nhiều hơn nữa để chúng ta có thể hiểu được rằng vì sao những người mới phát bệnh lại có đáp ứng với liệu pháp dùng statin.

Vẫn còn rất nhiều kiến thức về sinh lý bệnh của COVID-19 mà chúng ta chưa hoàn toàn hiểu được. Đây là một bệnh lý rất phức tạp. Nó có thể gây huyết khối, chảy máu, làm xuất hiện các tổn thương phổi đặc trưng và gây vô số tác động đến hệ tim mạch. Mỗi bệnh nhân có mỗi bệnh cảnh riêng biệt. Có thể chúng ta sẽ không xác định được bệnh nhân nào sẽ đáp ứng tốt với statin. 

Những chia sẻ trên đến từ Bác sĩ Doreen DeFaria Yeh, Phó ban điều hành Chương trình Bệnh Tim Bẩm Sinh ở Người lớn MGH, Trưởng ban điều hành Chương trình Tim mạch và Thai kì MGH, Giám đốc Chương trình Quỹ Bệnh Tim mạch (Bệnh viện Đa khoa Massachusetts)