Bất kỳ vết thương nào trên da đều trải qua tiến trình lành vết thương để tạo thành sẹo. Vết thương sẽ bắt đầu co lại vào ngày thứ năm và sẽ đạt được sẹo ổn định vào ngày thứ 21 sau khi bị thương đối với một vết thương có tiến trình lành sẹo bình thường.
Như thế nào gọi là sẹo lồi?
Sẹo bình thường là một vết sẹo có hình dạng và kích thước tương ứng với hình dạng và kích thước của vết thương, không bị lồi hoặc lõm hơn so với bề mặt da, không đỏ, không đau và có màu sắc tương đối giống với màu sắc của da lành vùng xung quanh sẹo.
Sẹo phì đại là những vết sẹo nhô lên khỏi bề mặt da, màu đỏ hồng, có kích thước và hình dạng tương ứng với vết thương. Tuy nhiên, đối với sẹo phì đại, chúng ta không cần điều trị cũng có thể tự trở thành sẹo bình thường sau 6-12 tháng.
Sẹo lồi khởi đầu trong vài tháng đầu sau khi bị thương, là một khối đỏ hồng, kích thước thay đổi tùy thuộc tổn thương da lúc đầu, có giới hạn rõ, bề mặt căng bóng thấy được các mạch máu giãn bên dưới, mật độ hơi cứng như khối cao su.
Sau đó, trong vòng năm đầu sau tổn thương, khối này sẽ phát triển quá mức nhưng lành tính, lan rộng và ra xa khỏi vị trí của vết thương ban đầu; có hình dạng không đều; bề mặt nhẵn bóng; sậm màu và cứng hơn so với da lành vùng xung quanh sẹo; tổn thương thường có phần bề mặt phát triển lan rộng hơn so với phần gốc.
Bản chất sẹo lồi là do sự tăng sinh quá mức, kể cả về số lượng lẫn trật tự, của các mô sợi trong lớp bì.
Sẹo lồi thường không gây cảm giác khó chịu gì ngoại trừ vấn đề thẩm mỹ. Tuy nhiên, một số sẹo lồi có thể gây ngứa hoặc hơi đau hoặc cảm giác căng cứng.
Da ở những vị trí nào thường bị sẹo lồi?
– Thường gặp nhất là vùng trước xương ức.
– Kế đến là dái tai (sau xỏ lỗ tai), vai, lưng, cổ, tay, chân.
– Hiếm khi ở mặt, các vùng khác của thân mình, lòng bàn tay, lòng bàn chân.
Nguyên nhân gây ra sẹo lồi?
Sẹo lồi thường xuất hiện sau khi da bị tổn thương. Tổn thương có thể là do:
– Chấn thương, vết rách da do tai nạn.
– Vết cắt do phẫu thuật.
– Bỏng da.
– Một số bệnh da như mụn trứng cá, nhiễm trùng da,…
Tuy nhiên, vết thương da chỉ có thể trở thành sẹo lồi khi tồn tại những yếu tố nguy cơ sau đây:
– Người có cơ địa sẹo lồi, tức là ở những người đã có sẹo lồi trước đó.
– Vết thương căng quá hoặc chùng quá.
– Tồn tại vật lạ trong da.
Điều trị sẹo lồi như thế nào?
Phòng ngừa sẹo lồi là cách tốt nhất để điều trị sẹo lồi.
– Tất cả các tổn thương da đều phải được chăm sóc thích hợp để ngăn ngừa nhiễm trùng; điều trị ngay và đúng cách các bệnh da nếu có.
– Chăm sóc và giữ vệ sinh thân thể nhằm giúp da tránh bị tổn thương hoặc bị nhiễm trùng.
– Không nên thực hiện những phẫu thuật thẩm mỹ không cần thiết ở những người được biết là có cơ địa sẹo lồi.
– Đối với các vết thương thì tránh làm cho da bị quá căng hoặc quá chùng.
– Khi cần thiết thực hiện phẫu thuật thì nên rạch da theo đường nếp da (tức là theo đường hình cung ngang) để có những vết sẹo tốt nhất không bị căng da.
Điều trị sẹo lồi đa số là để giải quyết vấn đề thẩm mỹ. Việc điều trị này rất nhạy cảm và đòi hỏi người bác sĩ điều trị phải nhận định đúng đắn và ra quyết định thích hợp nhất.
Trị liệu có thể giúp cho sẹo lồi trở nên mềm và phẳng dần chứ không thể làm mất đi sẹo, tức là không thể giúp cho vùng da sẹo trở lại như da lành vùng xung quanh. Do đó, khi muốn giải quyết sẹo lồi, bạn nên đến khám và tham vấn ở các bác sĩ chuyên khoa da liễu.
Các phương pháp điều trị có thể là:
- Tiêm corticosteroid trong sẹo:
Đây là một trong những phương pháp điều trị chuẩn lâu dài. Tác dụng phụ teo da, giãn mạch tại chỗ tiêm chích hoặc rối loạn kinh nguyệt (đối với bệnh nhân nữ) có thể kéo dài 6 – 12 tháng sau. Phương pháp này có thể được kết hợp với các phương pháp khác như áp nitơ lỏng hoặc dán silicone gel để tăng thêm hiệu quả. Tiêm có thể cần được lặp lại vài lần cách nhau mỗi 1 – 2 tháng tùy theo diễn tiến của sẹo lồi và các tác dụng phụ có thể xảy ra cho bệnh nhân.
Tiêm 5FU trong sẹo: chỉ dùng trong trường hợp sẹo lồi nhỏ, gọn. Tiêm thuốc này gây rất đau cho bệnh nhân. Trung bình sau 5 – 10 lần tiêm mới đạt hiệu quả. Do đó đây là yếu tố giới hạn cho việc áp dụng điều trị.
- Áp hoặc phun nitơ lỏng: áp hoặc phun mỗi lần cách nhau mỗi 3 tuần. Hơn 1/2 trường hợp sẹo lồi sẽ phẳng ra sau 8 – 10 lần điều trị.
- Thoa Imiquimod 5%; mỡ Clobetasol; Tacrolimus; kẽm: hiệu quả còn hạn chế, đang cần được nghiên cứu nhiều hơn.
- Dán tấm chứa silicone dạng gel: hiệu quả trong những trường hợp sẹo lồi non ở trẻ em. Tuy nhiên việc điều trị này cần thời gian lâu dài và liên tục từ 6 – 12 tháng. Do đó bệnh nhân rất khó tuân thủ điều trị và có thể bị nhiễm trùng tại chỗ dán.
- Cột, ép: chỉ dùng trong trường hợp sẹo lồi có cuống rõ ràng như đối với các sẹo lồi có cuống ở dái tai do xỏ lỗ tai.
- Uống methotrexate; colchicine; pentoxifylline: hiệu quả thấp, chưa được áp dụng tại Việt Nam, dùng trong những trường hợp dự phòng trước phẫu thuật đối với những người có cơ địa sẹo lồi.
- Khi sẹo quá lớn, có thể cắt bỏ sẹo phối hợp với tiêm corticosteroid trong vết thương đang lành hoặc xạ trị.
- Ứng dụng một số phương pháp laser chuyên dụng…
