Tàn nhang là một hiện tượng rối loạn sắc tố da thường gặp, nó có thể xuất hiện ở bất kỳ lứa tuổi nào. Trong nội dung sau đây, chúng ta sẽ cùng khám phá các thông tin liên quan đến nguồn gốc, phương pháp điều trị cũng như cách ngăn ngừa sự hình thành của tàn nhang.
Tàn nhang là gì?
Tàn nhang là các đốm sắc tố trên bề mặt da, chúng có màu từ nâu nhạt đến nâu sẫm, với đường kính thường dao động từ 1 đến 5mm. Vị trí thường thấy của tàn nhang là những vùng da thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, ví dụ như khuôn mặt, vùng cổ và mu bàn tay. Mặc dù các đốm tàn nhang không gây ra bất kỳ nguy hại nào cho sức khỏe tổng thể, nhưng chúng có thể tác động đến vẻ đẹp thẩm mỹ của làn da. Nguyên nhân hình thành tàn nhang là do sự gia tăng sản xuất melanin (một hắc tố quyết định màu da và tóc) khi da tiếp xúc với tia cực tím (UV).
Các vết tàn nhang biểu hiện sự đa dạng về kích thước và cường độ màu sắc. Một số vết có thể tồn tại vĩnh viễn, trong khi những vết khác có khả năng nhạt màu hoặc tự biến mất theo thời gian. Tàn nhang cũng có xu hướng giảm dần theo độ tuổi; tuy nhiên, nếu không áp dụng các biện pháp bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời một cách phù hợp, các vết đồi mồi có thể xuất hiện thay thế cho tàn nhang khi về già.
Tàn nhang phát triển như thế nào?
Tàn nhang thường biểu hiện trên các khu vực da lộ ra ngoài, đặc biệt là những nơi chịu tác động trực tiếp của ánh nắng mặt trời, ví dụ như gò má, sống mũi, bờ vai, phần lưng trên… Ở một số người mắc chứng u xơ thần kinh, tàn nhang vẫn có thể phát triển ở những vùng da ít tiếp xúc với ánh sáng mặt trời, chẳng hạn như vùng nách.
Như đã đề cập, nguyên nhân cốt lõi của sự hình thành tàn nhang là do sự sản sinh quá mức hắc sắc tố melanin bởi các tế bào melanocyte. Các tế bào melanocyte (tế bào chịu trách nhiệm sản xuất melanin) đóng vai trò như một hệ thống phòng vệ tự nhiên của da chống lại tác hại của tia cực tím (UV) thông qua việc tạo ra các sắc tố màu nâu đen, giúp hấp thụ và phản xạ các tia UV. Do đó, sự xuất hiện của tàn nhang có thể được xem là một phản ứng bảo vệ tự nhiên của cơ thể trước sự chiếu xạ của ánh nắng mặt trời.
Có bao nhiêu loại tàn nhang?
Có hai dạng nám da thường bị nhầm lẫn là tàn nhang (Ephelides) và đồi mồi (Solar Lentigines). Mặc dù cả hai đều biểu hiện dưới dạng các đốm phẳng trên da, nhưng chúng khác nhau về sự phát triển và một số đặc điểm:
Tàn Nhang (Ephelides)
- Tàn nhang thường có yếu tố di truyền.
- Chúng xuất hiện lần đầu khi bạn khoảng 2-3 tuổi, thường sau khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
- Vị trí thường gặp là cánh tay, ngực, mặt và cổ.
- Màu sắc của tàn nhang có thể là đỏ, nâu đậm hoặc nâu nhạt.
- Chúng có thể mờ dần hoặc biến mất khi bạn lớn tuổi.
- Tàn nhang cũng có thể nhạt màu hơn vào mùa đông.
- Kích thước thường khoảng 1-2 mm, đôi khi có thể lớn hơn.
- Đường viền của tàn nhang thường không rõ ràng
Đồi Mồi (Solar Lentigines)
- Đồi mồi còn được gọi là nám đồi mồi hoặc nám đen.
- Chúng xuất hiện khi bạn lớn tuổi, thường thấy ở những người trên 50 tuổi.
- Đồi mồi có thể xuất hiện ở bất kỳ vùng da nào tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, bao gồm lưng, ngực, mặt, cẳng tay, bàn tay và cẳng chân.
- Chúng không mờ dần hoặc biến mất theo thời gian.
- Màu sắc của đồi mồi có thể từ vàng nhạt đến nâu đậm.
- Nguyên nhân hình thành là do tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và quá trình lão hóa da.
- Đồi mồi có đường viền rõ ràng.
Nguyên nhân nào gây ra tàn nhang
Một số nhà nghiên cứu cho rằng tàn nhang là kết quả của sự tương tác giữa yếu tố di truyền và môi trường. Tia UV từ ánh nắng mặt trời có thể khiến tàn nhang xuất hiện và sậm màu hơn, đặc biệt là ở những người có làn da sáng. Việc tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng mặt trời cũng có thể dẫn đến tình trạng sạm da, rám nắng và cháy nắng.
Một nghiên cứu trên 523 phụ nữ Pháp trung niên đã chỉ ra hai yếu tố chính góp phần vào sự hình thành tàn nhang: tiền sử cháy nắng và một gen có tên là MC1R, gen này quy định việc sản xuất sắc tố da. Tuy nhiên, ảnh hưởng của gen này không giống nhau ở tất cả mọi người. Có hai loại melanin: pheomelanin và eumelanin.
Những người sản xuất nhiều pheomelanin thường có làn da nhạy cảm với tia UV và dễ bị:
- Tóc đỏ hoặc vàng
- Da sáng màu
- Xuất hiện tàn nhang
- Da kém đàn hồi
Ngược lại, những người sản xuất nhiều eumelanin thường có khả năng chống nắng tốt hơn và thường có các đặc điểm:
- Tóc nâu hoặc đen
- Da sẫm màu
Da săn chắc - Xuất hiện đồi mồi
Cùng nghiên cứu trên cũng chỉ ra một số yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành đồi mồi, bao gồm:
- Nước da ngăm đen
- Tiền sử tàn nhang
- Tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời
- Sử dụng liệu pháp hormone, ví dụ như thuốc tránh thai.
Làm sao để loại bỏ tàn nhang?
Thuốc và các sản phẩm thoa tại chỗ
Các hoạt chất bôi ngoài da thường hoạt động bằng cách ức chế sự sản sinh melanin, sắc tố gây ra tàn nhang, nám và sạm da. Điều này giúp ngăn ngừa sự hình thành tàn nhang mới, thúc đẩy quá trình tái tạo da và làm sáng da, mờ các vết thâm nám. Một số thành phần thường được sử dụng trong kem hoặc thuốc bôi trị nám, tàn nhang bao gồm:
- Hydroquinone
- Arbutin
- Tretinoin
- Tranexamic Acid
- Glutathione
- Acid Azelaic
Ngoài ra, việc sử dụng kem chống nắng hàng ngày là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa sự hình thành tàn nhang. Các chuyên gia khuyến nghị nên sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF 30 trở lên, thoa trước khi ra ngoài 30 phút và thoa lại sau mỗi 2 giờ để đảm bảo hiệu quả bảo vệ da tối ưu.
Việc sử dụng mỹ phẩm và thuốc bôi chuyên dụng cũng có thể giúp làm mờ các đốm tàn nhang hiện có.
Thuốc uống
Bên cạnh việc sử dụng các sản phẩm chăm sóc da và kem bôi ngoài da nhằm kiểm soát sự gia tăng sắc tố, các chuyên gia y tế có thể chỉ định bổ sung các loại dược phẩm đường uống với mục đích tương tự. Các loại thuốc uống có khả năng điều chỉnh sự sản xuất hắc sắc tố da thường chứa các hoạt chất như L-cystine, vitamin C, Glutathione, Axit Tranexamic,…
Peel da
Thay da hóa học hay còn gọi là peel da là một phương pháp sử dụng các hoạt chất hóa học để loại bỏ lớp tế bào chết trên bề mặt da một cách có kiểm soát. Phương pháp này giúp làm sạch sâu lỗ chân lông, cải thiện tông màu da và giảm thiểu các vấn đề về sắc tố như tàn nhang. Một số hoạt chất thường được sử dụng trong quy trình peel da bao gồm Alpha Hydroxy Acid (AHA), Salicylic Acid (BHA), và Tricloacetic Acid (TCA). Bác sĩ da liễu sẽ lựa chọn hoạt chất phù hợp dựa trên tình trạng da và mục tiêu điều trị để đạt hiệu quả tối ưu.
Sau khi peel da, làn da cần thời gian từ 1 đến 2 tuần để bong tróc và phục hồi hoàn toàn. Trong khoảng thời gian này, người bệnh có thể gặp phải một số tác dụng phụ như cảm giác châm chích, ngứa ngáy, đóng vảy và bong tróc da.
Liệu pháp áp lạnh
Liệu pháp áp lạnh sử dụng nhiệt độ cực thấp để đông cứng và phá hủy các mô bất thường. Trong trường hợp điều trị tàn nhang và đồi mồi, nitơ lỏng được sử dụng để làm đông cứng các đốm sắc tố. Vùng da được điều trị sẽ sẫm màu lại và bong ra sau vài ngày. Tuy nhiên, phương pháp này tiềm ẩn nguy cơ gây tổn thương cho vùng da xung quanh, dẫn đến sẹo hoặc tăng sắc tố sau viêm, do đó ít được sử dụng rộng rãi.
Laser và các thiết bị ánh sáng
Công nghệ laser là một phương pháp điều trị tàn nhang hiệu quả và nhanh chóng, được sử dụng rộng rãi hiện nay. Các thiết bị laser như Q-Switched alexandrite 755nm, Q-Switched KTP 532, 1064, và IPL hoạt động bằng cách phá vỡ các sắc tố melanin và loại bỏ lớp tế bào biểu bì chứa melanin. Nhờ đó, tàn nhang được loại bỏ nhanh chóng mà không gây ảnh hưởng đến các vùng da xung quanh.
Các biện pháp ngăn ngừa tàn nhang
Vì ánh nắng mặt trời là tác nhân chính gây ra tàn nhang, việc bảo vệ da khỏi tác động của tia UV là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa sự xuất hiện của chúng. Dưới đây là một số lưu ý khi chống nắng:
- Thoa kem chống nắng thường xuyên khi ra ngoài, đặc biệt là loại chống nước, phổ rộng và có chỉ số SPF từ 30 trở lên. Nên thoa lại kem chống nắng sau mỗi 2 giờ, sau khi bơi lội, tắm rửa hoặc đổ nhiều mồ hôi.
- Sử dụng kem chống nắng hàng ngày, ngay cả khi trời râm mát, vì tia UV vẫn có thể xuyên qua mây và cửa kính.
- Các biện pháp chống nắng vật lý thậm chí còn quan trọng hơn kem chống nắng, đặc biệt là trong những ngày nắng gắt. Hãy che chắn bằng mũ rộng vành, khẩu trang, kính râm, và quần áo dài tay. Quần áo có khả năng chống tia UV là lựa chọn tốt nhất.
- Hạn chế ra ngoài trời trong khoảng thời gian từ 9 giờ sáng đến 4 giờ chiều, khi cường độ tia UV ở mức cao nhất.
Một số thắc mắc thường gặp:
Tàn nhang có lây lan không?
Có. Nếu không được bảo vệ và che chắn đúng cách khỏi ánh nắng mặt trời, tàn nhang có thể lan rộng hơn về cả kích thước và số lượng.
Tàn nhang có thể điều trị dứt điểm được không?
Mặc dù tàn nhang có thể mờ đi hoặc biến mất sau khi điều trị, nhưng khả năng tái phát vẫn tồn tại nếu không chú trọng chống nắng. Các tế bào melanocyte vẫn còn hiện diện ở lớp đáy của da và sẽ tiếp tục sản sinh melanin khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Tàn nhang có thể tự biến mất không?
Trong một số trường hợp, tàn nhang có thể mờ đi mà không cần bất kỳ sự can thiệp nào. Tuy nhiên, chúng có thể xuất hiện trở lại khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, đặc biệt là trong những tháng mùa hè. Ngay cả khi các đốm tàn nhang cũ đã mờ đi, những đốm mới vẫn có thể hình thành.
Mong rằng những thông tin trong bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tàn nhang và cách xử lý chúng. Việc tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu là bước quan trọng để được tư vấn phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả nhất cho làn da của bạn. Hãy nhớ rằng, việc bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời là chìa khóa để ngăn ngừa và kiểm soát tàn nhang.
