Phụ nữ có nhiều khả năng mắc bệnh Raynaud hơn nam giới, hay hội chứng Raynaud, căn bệnh khá phổ biến những vùng khí hậu lạnh.
Hội chứng Raynaud, gây co thắt các động mạch nuôi chi
Hội chứng Raynaud (Raynaud Syndrome), gọi ngắn RS được đặt tên theo bác sĩ người Pháp Maurice Raynaud, người mô tả lần đầu năm 1862. RS là tình trạng co thắt các động mạch làm giảm dòng máu nuôi mô cơ quan, thường biểu hiện ở các ngón tay, ngón chân.
Nói cách khác, ở bệnh RS, các động mạch cung cấp máu cho da thu hẹp, hạn chế lưu lượng máu đến các khu vực bị ảnh hưởng (co thắt mạch). Hiện tượng này khiến vùng da bị ảnh hưởng thiếu máu nuôi, chuyển sang màu trắng, xanh, thường kèm theo cảm giác tê đau. Khi được tưới máu trở lại, các vùng này chuyển sang màu đỏ và nóng rát.
Hội chứng RS thường kéo dài vài phút, nhưng đôi khi có dài đến vài giờ, được kích hoạt bởi lạnh hay cảm xúc căng thẳng. Đối với hầu hết mọi người, bệnh Raynaud không gây tàn phế, nhưng nó có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, khởi phát ở độ tuổi 15-30. RS có thể phân loại là RS nguyên phát và RS thứ phát.
Nguyên nhân gây bệnh
Đến nay y học vẫn chưa hiểu hết nguyên nhân gây RS, có thể các mạch máu ở chân ta phản ứng quá mức với nhiệt độ lạnh hoặc căng thẳng. Khi bị bệnh, các động mạch đến ngón tay và ngón chân trở nên hẹp và hạn chế nguồn cung cấp máu trong thời gian ngắn. Theo thời gian, những động mạch nhỏ này có thể bị co thắt, hẹp lại một chút, làm hạn chế lưu lượng máu.
Tiếp xúc với lạnh, chẳng hạn như nhúng tay vào nước lạnh, lấy thứ gì đó từ tủ đá ra… là những nguyên nhân có thể gây bệnh. Đối với một số người, căng thẳng cảm xúc có thể gây ra một đợt RS. Mặc dù RS thứ phát ít phổ biến hơn, nhưng nó lại có xu hướng nghiêm trọng hơn.
Các dấu hiệu và triệu chứng của Raynaud thứ phát thường xuất hiện vào khoảng tuổi 40. Nguyên nhân gồm các bệnh mô liên kết. Hầu hết những người mắc một căn bệnh hiếm gặp dẫn đến da cứng và sẹo (xơ cứng bì) đều mắc bệnh RS. Các bệnh khác làm tăng nguy cơ mắc bệnh Raynaud bao gồm lupus, viêm khớp dạng thấp và hội chứng Sjogren.
Các bệnh về động mạch như tích tụ các mảng trong các mạch máu nuôi tim, rối loạn trong đó các mạch máu ở bàn tay và bàn chân bị viêm và một loại huyết áp cao ảnh hưởng đến động mạch phổi.
Ngoài ra còn có lý do dùng thuốc chữa bệnh, như thuốc chẹn beta cho bệnh cao huyết áp, thuốc trị đau nửa đầu có chứa ergotamine và sumatriptan, thuốc điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý, một số tác nhân hóa trị liệu và thuốc gây thu hẹp mạch máu, chẳng hạn như một số loại thuốc cảm lạnh không kê đơn.
Về điều trị
Mục đích điều trị là hạn chế tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn co mạch, ngăn ngừa thiếu máu cục bộ mô. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây, bác sĩ có thể kê đơn, thuốc chặn canxi.
Những loại thuốc này làm thư giãn và mở các mạch máu nhỏ ở bàn tay và bàn chân, làm giảm mức độ nghiêm trọng và số lượng các cuộc tấn công ở hầu hết những người mắc bệnh Raynaud.
Những loại thuốc này cũng có thể giúp chữa lành vết loét trên da trên ngón tay hoặc ngón chân của bạn. Bao gồm nifedipine (Adalat CC, Procardia), amlodipine (Norvasc), felodipine và isradipine…
Thuốc giãn mạch, bao gồm nitroglycerin (Nitro-Dur) bôi vào gốc ngón tay của bạn để giúp chữa lành vết loét trên da. Thuốc cao huyết áp losartan (Cozaar), thuốc trị rối loạn cương dương sildenafil (Viagra, Revatio), thuốc chống trầm cảm fluoxetine (Prozac, Sarafem) và một nhóm thuốc gọi là prostaglandin.
Ngoài ra, nếu nặng, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật hoặc tiêm thuốc, giải phẫu thần kinh, tiêm hóa chất để chặn các dây thần kinh giao cảm ở bàn tay hoặc bàn chân bị ảnh hưởng.
Về phòng ngừa nên mặc ấm khi trời lạnh, hãy đội mũ, quàng khăn, đi tất và ủng, găng tay trước khi ra ngoài trời lạnh. Chạy máy sưởi trong ô tô vài phút trước khi lái xe trong thời tiết lạnh. Khi lấy thực phẩm ra khỏi tủ lạnh hoặc tủ đông, hãy đeo găng tay, găng tay hoặc găng tay lò nướng. Nên duy trì nhiệt độ phòng thích hợp trong mùa đông.
