Mặc dù những người có tông màu da sẫm màu hơn do có nhiều melanin hơn và có nguy cơ bị cháy nắng thấp hơn nhưng họ vẫn có thể bị tổn thương do ánh nắng mặt trời. Đừng bỏ qua kem chống nắng – và chắc chắn rằng bạn biết tình trạng cháy nắng, bỏng nắng trông như thế nào.
Một trong những lầm tưởng lớn nhất về ánh nắng mặt trời là da sẫm màu không cần bảo vệ khỏi ánh nắng mặt trời.
Đúng là những người có làn da sẫm màu ít bị cháy nắng hơn nhưng nguy cơ vẫn còn đó. Thêm vào đó, việc tiếp xúc lâu dài vẫn làm tăng nguy cơ ung thư da, bất kể màu da.
Dưới đây là tất cả mọi thứ bạn cần biết về tác động của ánh nắng mặt trời đối với làn da sẫm màu.
Tôi có thể bị cháy nắng không?
Những người có làn da sẫm màu sẽ ít bị cháy nắng hơn nhờ một chất nhỏ gọi là melanin. Đó là một sắc tố da được sản xuất bởi các tế bào da gọi là tế bào hắc tố. Mục đích của nó là ngăn chặn tác hại của tia cực tím (UV) trong ánh sáng mặt trời.
Tông màu da tối hơn có nhiều melanin hơn tông màu sáng hơn, nghĩa là chúng được bảo vệ khỏi ánh nắng mặt trời tốt hơn. Nhưng melanin không miễn nhiễm với tất cả các tia UV nên vẫn có một số rủi ro.
Một nghiên cứu của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ cho thấy người da đen ít bị cháy nắng nhất. Mặt khác, người da trắng có tỷ lệ bị cháy nắng cao nhất.
Dưới đây là tỷ lệ phần trăm số người thuộc các màu da khác nhau đã trải qua ít nhất một lần bị cháy nắng trong năm qua, theo dữ liệu của CDC Hoa Kỳ:
- Gần 66 phần trăm phụ nữ da trắng và chỉ hơn 65 phần trăm đàn ông da trắng
- Chỉ hơn 38 phần trăm phụ nữ gốc Tây Ban Nha và 32 phần trăm đàn ông gốc Tây Ban Nha
- Khoảng 13 phần trăm phụ nữ da đen và 9 phần trăm nam giới
Nhưng có rất nhiều sự khác biệt về tông màu da, ngay cả trong những nhóm này. Để hiểu rõ hơn về nguy cơ bị cháy nắng của bạn, sẽ rất hữu ích khi biết bạn rơi vào đâu trên thang Fitzpatrick.
Được phát triển vào năm 1975, các bác sĩ da liễu sử dụng thang đo Fitzpatrick để xác định làn da của một người sẽ phản ứng như thế nào khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Thang đo Fitzpatrick
Theo thang đo, tất cả các tông màu da thuộc một trong sáu loại:
- Loại 1: Da trắng ngà luôn bị tàn nhang và bỏng rát, không bao giờ rám nắng
- Loại 2: da trắng hoặc nhợt nhạt, thường xuyên bị bỏng và bong tróc, ít rám nắng
- Loại 3: Da trắng đến màu be, thỉnh thoảng bị bỏng, đôi khi rám nắng
- Loại 4: Da màu nâu nhạt hoặc ô liu, hiếm khi bị bỏng, dễ rám nắng
- Loại 5: Da nâu ít bị bỏng, dễ rám nắng và sẫm màu
- Loại 6: Da nâu sẫm hoặc đen, hiếm khi bị bỏng, luôn rám nắng
Loại 1 đến loại 3 có nguy cơ bị cháy nắng cao nhất. Mặc dù loại 4 đến loại 6 có nguy cơ thấp hơn nhưng đôi khi chúng vẫn có thể bị bỏng.
Vết cháy nắng trông như thế nào trên làn da sẫm màu?
Cháy nắng xuất hiện khác nhau ở tông màu da sáng hơn và tối hơn. Đối với những người có làn da sáng hơn, vùng da này thường có màu đỏ và cảm thấy nóng rát, đau hoặc cả hai. Da bị bỏng cũng có thể cảm thấy căng tức, khó chịu.
Nhưng những người có làn da sẫm màu hơn có thể không nhận thấy bất kỳ vết đỏ nào. Tuy nhiên, họ sẽ có tất cả các triệu chứng khác, chẳng hạn như nóng rát, nhạy cảm và ngứa. Sau một vài ngày, bất kỳ màu da nào cũng có thể bị bong tróc.
Cháy nắng thường tự thuyên giảm trong vòng một tuần. Trường hợp nặng có thể dẫn đến tình trạng nguy hiểm như say nắng, shock nhiệt.
Hãy đến bệnh viện khẩn cấp nếu vết cháy nắng của bạn đi kèm với bất kỳ dấu hiệu nào sau đây:
- Sốt cao
- Run rẩy
- da phồng rộp hoặc sưng tấy
- cảm giác mệt mỏi, chóng mặt hoặc buồn nôn
- đau đầu
- chuột rút cơ bắp
Chúng ta có vẫn có thể bị ung thư da không?
- Những người có làn da sẫm màu hơn có thể bị ung thư da, mặc dù nguy cơ thấp hơn so với người da trắng.
- Trên thực tế, một nghiên cứu năm 2016 lưu ý rằng người da trắng có nguy cơ mắc khối u ác tính cao nhất, tiếp theo là người Mỹ da đỏ và thổ dân Alaska, người gốc Tây Ban Nha, người châu Á và người dân đảo Thái Bình Dương, và cuối cùng là người da đen.
- Nhưng ung thư da có thể gây ra hậu quả nguy hiểm hơn đối với những người có tông màu da sẫm màu hơn. Cùng nghiên cứu năm 2016 đó cũng cho thấy tỷ lệ tử vong do ung thư da cao hơn ở những người có làn da sẫm màu hơn.
- Đó là bởi vì họ có nhiều khả năng được chẩn đoán ở giai đoạn sau vì nhiều lý do, bao gồm cả sai lệch y tế.
- Nó không chỉ là về việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
Một số yếu tố ngoài việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư da
- Tiền căn gia đình có nhiều người bị ung thư da
- Bạn có sử dụng giường tắm nắng, giường UV, nhuộm da
- Bạn có số lượng nốt ruồi trên cơ thể nhiều
- Phương pháp điều trị bằng tia cực tím cho các bệnh như: vẩy nến, bệnh chàm…
- Bạn có có các tình trạng da liên quan đến nhiễm virus HPV như mụn cóc, sùi mào gà…
- Bạn có các điều kiện làm suy yếu hệ thống miễn dịch: dùng thuốc ức chế miễn dịch kéo dài trong điều trị các bệnh lý tự miễn, vảy nến, hen suyễn, COPD…, bị các bệnh lý như đái tháo đường…
Có bất kỳ dấu hiệu ung thư da sớm nào tôi nên theo dõi không?
Thường xuyên quan sát làn da của bạn có thể giúp ích rất nhiều trong việc xác định sớm ung thư da.
Hãy nhớ rằng, ánh nắng mặt trời không phải là thủ phạm gây ung thư da duy nhất. Bạn có thể phát triển ung thư da ở những vùng trên cơ thể thường không tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.
Bạn có thể đã nghe nói về những dấu hiệu phổ biến sau:
Nốt ruồi lớn nhanh, thay đổi hoặc không đối xứng
Bề mặt có vết loét hoặc vết sưng tấy chảy máu, rỉ nước hoặc đóng vảy
Có các mảng da trông khác thường
Tất cả những điều trên thực sự là những điều cần chú ý trên các bộ phận có thể nhìn thấy được trên cơ thể. Nhưng những người có làn da sẫm màu sẽ dễ mắc một loại ung thư gọi là u ác tính ở vùng đầu (ALM: acral lentiginous melanoma). Nó xuất hiện ở những điểm ở những nơi hơi khuất, chẳng hạn như:
- Bàn tay
- Lòng bàn chân
- Dưới móng tay
Những người có làn da sẫm màu hơn cũng được khuyến khích kiểm tra những bất thường trong miệng cũng như những nơi khác để tìm những điều sau:
- Xuất hiện các đốm đen, sự tăng trưởng về kích thước hoặc các mảng dường như đang thay đổi hình dạng, cấu trúc
- Xuất hiện các mảng / nốt có cảm giác thô ráp và khô
- Xuất hiện các đường sẫm màu bên dưới hoặc xung quanh móng tay và móng chân
Hãy kiểm tra làn da của bạn mỗi tháng một lần. Tái khám với bác sĩ da liễu ít nhất mỗi năm một lần để luôn cập nhật tình trạng da của bạn.
Làm thế nào tôi có thể bảo vệ bản thân khỏi tác động xấu của ánh nắng mặt trời?
Bảo vệ làn da của bạn khỏi tia nắng mặt trời là chìa khóa để ngăn ngừa cháy nắng.
Dưới đây là những điều cơ bản để làm theo:
Thoa kem chống nắng
- Chọn loại kem chống nắng phổ rộng có chỉ số SPF tối thiểu là 30 để được bảo vệ tốt nhất. Nếu bạn định dành thời gian dài dưới ánh nắng mặt trời, hãy thoa kem 30 phút trước khi bước ra ngoài.
- Cần một ounce (đủ để đổ đầy một ly thủy tinh) để che phủ đầy đủ khuôn mặt và cơ thể của người lớn. Đừng quên những vùng như tai, môi và mí mắt.
Như vậy, thoa kem chống nắng là điều tuyệt vời, nhưng tác dụng sẽ không kéo dài nếu bạn không thoa lặp lại mỗi 2 tiếng và thoa đủ liều lượng.
Nên bôi lại kem chống nắng sau mỗi hai giờ. Nếu bạn đã bơi lội hoặc đổ mồ hôi, bạn sẽ cần phải bôi lại trước thời điểm này.
Ở trong bóng râm trong thời gian cao điểm: Từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều. là lúc mặt trời mạnh nhất. Hãy hạn chế tiếp xúc hoặc che đậy trong giai đoạn này.
Sử dụng phụ kiện chống nắng
Một chiếc mũ rộng vành và kính râm có khả năng chặn ít nhất 99% tia UV là điều quan trọng. Bạn cũng có thể cân nhắc mua quần áo chống nắng có chỉ số UPF.
Kết luận
Bất kể màu da của bạn là gì, điều quan trọng là phải bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời. Khả năng mắc cả ung thư da và cháy nắng có thể thấp hơn ở những người có làn da sẫm màu hơn, nhưng vẫn có nguy cơ mắc phải cả hai.
Giữ cho bạn và làn da của bạn an toàn sẽ dễ dàng hơn nhiều nếu có một chút kiến thức. Ghi nhớ cách che chắn làn da khỏi tia UV là một bước quan trọng. Nhưng việc biết cách xác định các dấu hiệu bỏng rát và những bất thường có khả năng gây ung thư cũng quan trọng không kém.
Và nếu bạn từng lo lắng về làn da của mình, đừng ngần ngại đặt lịch khám với bác sĩ Da Liễu tại khoa Da Liễu – Thẩm mỹ da, bệnh viện Đại học Y Dược Tp Hồ Chí Minh.
CK1. Trần Hạnh Vy
Khoa Da Liễu – Thẩm mỹ da –Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM
