Những vết sậm màu nhỏ xuất hiện trên da, thường được gọi là đồi mồi, có thể ảnh hưởng đến vẻ ngoài và gây ra sự lo lắng cũng như thiếu tự tin cho nhiều người. Mặc dù tình trạng này phổ biến ở người lớn tuổi, nhưng nó cũng có thể xuất hiện ở những người trẻ hơn. Vậy, điều gì gây ra sự hình thành của đồi mồi trên da và làm thế nào để cải thiện tình trạng này?
Đồi mồi là gì?
Đồi mồi là những vùng da bị biến đổi sắc tố, biểu hiện dưới dạng các vết bằng phẳng, có màu từ nâu nhạt đến đen, đôi khi có thể hơi xám. Chúng thường xuất hiện ở những khu vực da thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, chẳng hạn như mặt, mu bàn tay, cánh tay và vai. Do đó, tình trạng này phổ biến hơn ở người lớn tuổi, đặc biệt là trung niên và cao tuổi, so với người trẻ.
Đồi mồi hình thành trên da như thế nào?
Đồi mồi phát sinh do sự sản xuất quá mức melanin (hắc tố da) ở một số khu vực nhất định trên da. Melanin, được tạo ra bởi các tế bào melanocyte nằm ở lớp biểu bì, đóng vai trò then chốt trong việc quy định màu da và đồng thời tạo thành một lớp bảo vệ da. Do đó, những người có lượng melanin cao hơn thường sở hữu làn da sẫm màu hơn.
Khi có sự xáo trộn trong quá trình sản xuất melanin, dẫn đến sự tích tụ hắc tố với nồng độ cao tại một điểm, các vết có màu nâu với các sắc độ khác nhau, từ nhạt đến đậm, sẽ xuất hiện. Màu sắc của đồi mồi thường không đồng nhất, do sự phân bố melanin khác nhau ở từng vị trí.
Những dấu hiệu và triệu chứng của đồi mồi
Đốm đồi mồi, mặc dù có thể xuất hiện ở bất kỳ ai với mọi loại da, nhưng phổ biến hơn ở người lớn, đặc biệt là những người có làn da sáng màu. Điểm khác biệt quan trọng giữa đồi mồi và tàn nhang là tàn nhang thường xuất hiện ở trẻ em và có xu hướng mờ đi khi hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, trong khi đồi mồi thì không tự biến mất. Chúng là dấu hiệu cho thấy da đã tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong một thời gian dài.
Các đặc điểm nhận dạng của đốm đồi mồi:
- Hình dạng và đặc điểm: Đồi mồi là những vùng da phẳng, có hình bầu dục, bị tăng sắc tố. Điều này có nghĩa là chúng là những khu vực da có lượng melanin (hắc sắc tố) tập trung nhiều hơn so với vùng da xung quanh.
- Màu sắc: Màu sắc của đồi mồi thường dao động từ màu rám nắng nhạt đến màu nâu sẫm, tùy thuộc vào lượng melanin tập trung tại khu vực đó. Sự thay đổi màu sắc này có thể tạo ra sự không đồng đều về màu da.
- Vị trí xuất hiện: Đồi mồi thường xuất hiện ở những vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời trong nhiều năm, bao gồm:
- Mu bàn tay và mu bàn chân: Đây là những vị trí thường xuyên bị bỏ quên khi bôi kem chống nắng.
- Khuôn mặt: Đặc biệt là trán, gò má và mũi.
- Vai và lưng trên: Đặc biệt là ở những người thường xuyên mặc áo hở vai hoặc áo ba lỗ.
- Kích thước: Kích thước của đồi mồi rất đa dạng, từ nhỏ như những nốt tàn nhang (vài milimet) đến khoảng 1/2 inch (tương đương 13mm). Sự đa dạng về kích thước này khiến chúng có thể bị nhầm lẫn với các vấn đề da liễu khác nếu không được quan sát kỹ.
- Khả năng tập trung: Đôi khi, các đốm đồi mồi có thể tập trung lại với nhau thành từng nhóm, tạo thành những mảng lớn hơn và do đó dễ nhận thấy hơn trên da. Sự tập trung này thường làm tăng thêm sự lo lắng về mặt thẩm mỹ.
Nguyên nhân xuất hiện đốm đồi mồi
Melanin, sắc tố tạo màu cho da, được hình thành bởi các tế bào melanocyte nằm ở lớp đáy của biểu bì. Chức năng chính của melanin là che chắn, bảo vệ da khỏi tác động tiêu cực của tia cực tím (UV) từ ánh sáng mặt trời. Mặc dù vậy, sự tích tụ quá mức melanin tại một số điểm trên da có thể dẫn đến các vấn đề về sắc tố như đồi mồi, nám, sạm da và các vấn đề tương tự.
Có nhiều yếu tố góp phần vào sự gia tăng sản xuất melanin, và chúng có thể được phân loại thành hai nhóm chính:
Các yếu tố bên ngoài
Tia UV từ ánh nắng mặt trời là tác nhân phổ biến nhất. Bức xạ UV có khả năng gây oxy hóa lipid màng tế bào, hình thành các gốc tự do, từ đó kích thích tế bào hắc tố (melanocyte) sản xuất lượng melanin dư thừa. Theo thời gian, đặc biệt là khi bước vào giai đoạn trung niên, khả năng tự loại bỏ các chất thải của da giảm sút, một phần melanin có thể lưu lại trên bề mặt da, biểu hiện thành các đốm đồi mồi.
Ngoài ra, một số yếu tố bên ngoài khác cũng có thể gây tăng melanin như: việc sử dụng một số loại thuốc làm tăng độ nhạy cảm của da với ánh nắng mặt trời mà không áp dụng các biện pháp bảo vệ da phù hợp (ví dụ như các loại thuốc Tetracyclin, Sulfamid, Doxycyclin,…), hoặc việc sử dụng các sản phẩm chăm sóc da khiến da dễ bị tổn thương bởi ánh nắng.
Các yếu tố bên trong
Các yếu tố nội sinh như yếu tố di truyền, sự mất cân bằng hormone trong giai đoạn thai kỳ, sử dụng thuốc ngừa thai hoặc các loại thuốc nội tiết, chế độ ăn uống thiếu cân bằng dinh dưỡng,… đều có thể thúc đẩy quá trình sản sinh melanin.
Cách điều trị đốm đồi mồi
Về cơ bản, sự xuất hiện của đồi mồi chủ yếu ảnh hưởng đến khía cạnh thẩm mỹ và thường không gây ra bất kỳ vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nào. Tuy vậy, trong một số tình huống hiếm gặp, nếu các vết đồi mồi có dấu hiệu phát triển nhanh về kích cỡ, thay đổi màu sắc một cách bất thường, gây đau, ngứa hoặc chảy máu, việc thăm khám bác sĩ chuyên khoa da liễu là hết sức cần thiết để loại trừ khả năng mắc bệnh ung thư da. Về phương diện điều trị các vết đồi mồi, hiện tại có hai hướng tiếp cận chính: loại bỏ các vùng da bị biến đổi màu và điều chỉnh sắc tố của các vùng da này.
Phương pháp loại bỏ các đốm da đổi màu
Dựa trên tình trạng cụ thể của từng trường hợp đồi mồi, bác sĩ chuyên khoa có thể lựa chọn một trong các liệu pháp sau:
Liệu pháp tẩy tế bào chết hóa học với AHA (alpha hydroxy acid): AHA tồn tại ở nhiều dạng, trong đó axit glycolic là loại thường được sử dụng nhất. Nhờ cấu trúc phân tử nhỏ, AHA dễ dàng thẩm thấu vào lớp biểu bì, hỗ trợ quá trình loại bỏ tế bào chết một cách tự nhiên (có thể quan sát thấy hiện tượng bong tróc nhẹ trên da). Việc áp dụng AHA lên vùng da bị đồi mồi không chỉ cung cấp độ ẩm cho da mà còn kích thích quá trình tái tạo tế bào mới, mang lại làn da tươi trẻ hơn, đồng thời cải thiện sắc tố và làm đều màu da.
Liệu pháp Laser YAG: Bác sĩ sử dụng tia laser có kích thước cực nhỏ và năng lượng cao, tập trung chính xác vào khu vực cần điều trị. Các bước sóng laser được lựa chọn sẽ tác động chọn lọc lên các sắc tố ở các tầng sâu của da mà không gây tổn thương cho các mô xung quanh. Công nghệ laser này cho phép loại bỏ các mô bị đồi mồi một cách an toàn, hạn chế tối đa cảm giác đau rát hoặc chảy máu. Kết quả là, bề mặt da và các vùng lân cận trở nên đều màu, mịn màng và săn chắc hơn.
Liệu pháp chiếu ánh sáng IPL (Intense Pulsed Light): Năng lượng phát ra từ thiết bị IPL, sau khi đi qua các bộ lọc chuyên biệt trong một khoảng thời gian ngắn, tạo ra các bước sóng có khả năng thâm nhập sâu vào cấu trúc da. Khi chiếu vào vùng da bị đồi mồi, nhiệt lượng từ các bước sóng này sẽ được melanin hấp thụ, từ đó phá vỡ và loại bỏ các sắc tố gây ra tình trạng đồi mồi.
Phương pháp điều chỉnh các đốm đồi mồi
Hiện nay, có rất nhiều chế phẩm chăm sóc da và dược mỹ phẩm được bào chế với mục tiêu cải thiện tình trạng sắc tố da. Các sản phẩm này có khả năng làm sáng các vùng da tối màu hoặc kiểm soát quá trình sản xuất hắc sắc tố.
Các dạng Vitamin C: Đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc ngăn chặn và giảm thiểu tình trạng tăng sắc tố da. Vitamin C hoạt động như một chất chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp ức chế enzyme tyrosinase (enzyme đóng vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp melanin), từ đó làm mờ các vết thâm nám, tàn nhang và đồi mồi.
Axit Glycolic: Đây là một thành phần hoạt tính được ứng dụng rộng rãi trong nhiều sản phẩm làm đẹp với công dụng chống lại hiện tượng tăng sắc tố da. Bên cạnh đó, axit glycolic còn mang lại nhiều lợi ích khác cho làn da như loại bỏ tế bào chết, ngăn ngừa các dấu hiệu lão hóa và hạn chế sự hình thành mụn.
Axit Kojic: Là một chất được tạo ra từ quá trình lên men gạo. Cơ chế hoạt động của axit kojic là ức chế hoạt động của enzyme tyrosinase, từ đó làm giảm quá trình sản xuất melanin, giúp làm sáng da và cải thiện đáng kể các đốm đồi mồi.
Các biện pháp phòng ngừa bệnh đồi mồi
Việc điều trị triệt để đồi mồi đòi hỏi sự kiên trì thực hiện các liệu pháp trong một khoảng thời gian đáng kể và có thể tốn kém về mặt tài chính. Vì vậy, việc chủ động phòng ngừa đồi mồi từ sớm là vô cùng quan trọng. Hạn chế tối đa việc tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời là yếu tố then chốt, đặc biệt tránh các hoạt động ngoài trời vào thời điểm cường độ tia UV cao nhất (thường là từ 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều). Nên sử dụng kem chống nắng đều đặn, thoa kem trước khi ra ngoài khoảng 10-15 phút.
Cần thoa lại kem chống nắng sau mỗi 2 tiếng hoặc thường xuyên hơn nếu bạn đổ mồ hôi nhiều hoặc sau khi bơi. Bên cạnh đó, nên thường xuyên sử dụng các vật dụng che chắn như mũ rộng vành, khẩu trang và mặc quần áo chống nắng. Để hỗ trợ quá trình chống lão hóa da từ bên trong, nên xây dựng một chế độ dinh dưỡng cân bằng, bao gồm việc bổ sung nhiều rau xanh, trái cây tươi, các loại thực phẩm giàu vitamin A, E, C, omega-3, selen, uống đủ lượng nước cần thiết mỗi ngày và đảm bảo ngủ đủ giấc.
Hi vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về các phương pháp cải thiện đồi mồi trên da. Hãy lựa chọn phương pháp phù hợp với tình trạng của mình và đừng quên tham khảo ý kiến của chuyên gia da liễu để có liệu trình điều trị hiệu quả và an toàn nhất. Chúc bạn luôn có một làn da khỏe mạnh và tươi tắn.
