Xăm môi/ phun môi, là một phương pháp thẩm mỹ để tạo màu và đường viền cho môi. Tuy nhiên, sau thủ thuật này, có thể xảy ra tình trạng herpes môi do virus HSV-1 gây ra, còn được gọi là mụn rộp môi. Tổn thương nhỏ do đầu kim có thể khiến virus tái hoạt và gây bùng phát, đặc biệt ở những người đã từng bị Herpes môi trước đó. Để giảm thiểu những nguy cơ này, hãy thực hiện sàng lọc trước khi làm, chuẩn bị đúng cách và chăm sóc sau thủ thuật đúng cách. Bài viết này cung cấp thông tin và hướng dẫn cơ bản để người dân và cơ sở thẩm mỹ tham khảo và áp dụng.
1. Herpes môi có nghĩa là gì? Vì sao bệnh bùng phát thường xảy ra khi phun môi hoặc xăm môi?
Mụn rộp vùng môi do virus Herpes simplex type 1 (HSV-1) gây ra được gọi là herpes môi. Virus, sau khi bị nhiễm lần đầu, thường xảy ra khi còn nhỏ, sẽ tồn tại trong cơ thể trong một thời gian dài và “nằm yên” ở hạch thần kinh sinh ba (trigeminal). Virus có thể tái phát và gây tổn thương ở vùng môi khi có yếu tố kích thích như nắng gắt, sốt, căng thẳng, thiếu ngủ, rối loạn nội tiết hoặc vi chấn thương.
Trong thủ thuật xăm môi hoặc phun môi, đầu kim nhỏ được sử dụng để áp dụng màu vào lớp da môi nông. Kích thích cơ học lên sợi thần kinh cảm giác được tạo ra bởi sự hình thành nhiều vi tổn thương nhỏ. Sau thủ thuật, mụn rộp môi có thể xuất hiện do virus HSV-1 có sẵn trong cơ thể.
Biểu hiện thường gặp của bệnh là như sau:
- Giai đoạn đầu (24–48 giờ): có thể có cảm giác châm chích, râm ran, ngứa hoặc bỏng rát nhẹ ở môi.
- Giai đoạn nổi mụn nước: các cụm mụn nước nhỏ li ti mọc thành chùm trên nền hồng ban (đỏ), khiến môi sưng và đau. Điều này thường dễ nhầm với kích ứng sau phun xăm.
- Giai đoạn vỡ, rỉ dịch và đóng mài: khi mụn nước vỡ ra và đóng mài vàng, nó rất dễ lây lan và gây khó chịu.
- Giai đoạn lành: nếu không bội nhiễm, nó thường kéo dài từ 7 đến 10 ngày. Thời gian hồi phục sau phun môi có thể lâu hơn do vùng tổn thương rộng và nhiều.
Cách phân biệt kích ứng sau phun với kích ứng thông thường:
Kích ứng cơ học thường chỉ gây ra những mụn nước li ti, đỏ hoặc căng. Ngược lại, herpes môi có đặc điểm nổi bật là mụn nước tập trung, rát, sau đó đóng vảy vàng rõ ràng.
2. Ai có khả năng bị herpes môi bùng phát sau khi xăm hoặc phun môi?
- Những cá nhân đã từng mắc bệnh Herpes môi, đặc biệt hoặc bệnh tái phát ba lần trở lên mỗi năm.
- Người từng bùng phát sau một thủ thuật thẩm mỹ trước đó, chẳng hạn như phun môi, filler môi, peel sâu, laser ablative hoặc phun môi.
- Tình trạng sức khỏe tồi tệ tạm thời bao gồm sốt, ốm, thiếu ngủ, căng thẳng và ăn uống kém.
- Tiếp xúc với tia cực tím hoặc tia cực tím mạnh ngay trước hoặc ngay sau thủ thuật
- Phụ nữ trong giai đoạn nội tiết thay đổi (chu kỳ kinh nguyệt, sau sinh, tiền mãn kinh…).
- Chăm sóc không đúng sau khi phun xăm: trong những ngày đầu, hãy tránh ăn quá nhiều gia vị (cay, mặn, chua…) và giữ cho vùng môi ẩm và chà xát nhiều.
3. Trước khi xăm hoặc phun môi, hãy chuẩn bị kỹ lưỡng
3.1. Bảng câu hỏi y tế cho khách hàng trước khi thực hiện thủ thuật
- Bạn đã từng mắc bệnh herpes môi chưa? Anh chị đã bị mấy lần trong năm trước đây? Anh chị đã bị gần đây nhất khi nào?
- Anh chị đã gặp phải bùng phát trước đây sau thủ thuật nào không?
- Bạn hiện có mụn nước quanh môi, châm chích hoặc râm ran không?
- Trong vòng 7 đến 10 ngày gần đây, anh/chị đã bị cảm cúm, sốt, căng thẳng, thiếu ngủ và phơi nắng nhiều không?
- Anh chị có bệnh mạn tính hoặc đang mang thai không?
3.2 Khi nào thủ thuật nên được hoãn?
- Khách hàng có mụn nước hoặc loét vùng môi hoặc dấu hiệu tiền triệu như châm chích hoặc râm ran.
- Khách hàng vừa kết thúc đợt nhiễm herpes môi, nhưng họ vẫn chưa lành hẳn, vì vậy hãy chờ đợi hồi phục hoàn toàn trước khi tiếp tục.
- Khách hàng bị sốt, nhiễm trùng cấp tính hoặc vừa đi nắng gắt trong vài ngày, bị cháy nắng hoặc xạo da.
3.3 Những gì cần chuẩn bị trong ba đến năm ngày trước khi phun
- Khách hàng phải ngủ đủ 7–8 giờ mỗi đêm và uống đủ nước.
- Hãy đảm bảo rằng khách hàng tránh nắng, đặc biệt là vào giờ nắng gắt; nếu họ ra ngoài, họ có thể sử dụng chất che chắn.
- Giảm căng thẳng bằng cách hít thở chậm, tập thể dục, yoga, thiền và đi bộ nhẹ.
- Khách hàng nên nói chuyện với bác sĩ của họ về kê toa dự phòng phù hợp nếu họ đã bị nhiễm Herpes môi lặp lại trước đây.
4. Tránh nhiễm herpes môi khi xăm hoặc phun môi
Mục tiêu là giảm nguy cơ bùng phát trong các nhóm có nguy cơ. Sau khi khai thác bệnh sử, bác sĩ kê toa thuốc.
4.1 Ai nên xem xét điều trị bảo vệ?
- Khách hàng có bệnh Herpes môi trước đây, đặc biệt là ít nhất năm lần trong một năm.
- Khách hàng trước đây đã bùng phát sau một thủ thuật thẩm mỹ.
- Khách hàng đã trải qua thủ thuật vùng môi, một khu vực khá nhạy cảm.
- Khách hàng có yếu tố nguy cơ tạm thời, chẳng hạn như phơi nắng quá nhiều, mất ngủ kéo dài và stress cao.
4.2 Phác đồ tham khảo: Bác sĩ Da liễu chịu trách nhiệm hoàn toàn về việc lựa chọn liều lượng.
- Acyclovir 400 mg được uống hai lần một ngày, bắt đầu hai ngày trước khi phun xăm hoặc can thiệp thẩm mỹ môi, và duy trì trong từ năm đến bảy ngày.
- Theo chỉ định cụ thể của bác sĩ, một viên x ba lần mỗi ngày có thể được cân nhắc cho nhóm nguy cơ cao.
- Valacyclovir 500 mg: uống 1 viên mỗi ngày 1–2 lần, bắt đầu hai ngày trước khi phun xăm hoặc can thiệp thẩm mỹ môi, và duy trì trong từ năm đến bảy ngày sau đó.
Lưu ý an toàn: Người bệnh phải thông báo cho bác sĩ nếu họ bị suy thận, suy giảm chức năng thận, đang mang thai hoặc cho con bú, hoặc đang dùng thuốc khác có thể tương tác với thận. Không thay đổi liều theo ý muốn.
4.3. Những thứ không thể thay thế thuốc
- Vitamin, L-lysine và thảo dược chỉ có lợi khi được tư vấn. Không thể được sử dụng thay thế cho thuốc kháng virus để ngăn ngừa hoặc điều trị Herpes môi.
5. Nếu herpes môi bùng phát sau khi xăm hoặc phun: tiến hành điều trị từng bước.
5.1. Nguyên tắc vàng là gì?
- Người bệnh nên gặp bác sĩ ngay lập tức, tốt nhất là trong 24 đến 48 giờ đầu, nếu họ mới bị châm chích, bỏng rát, khó chịu vùng moi hoặc nổi mụn nước.
- Đảm bảo rằng bạn uống đúng loại thuốc, đủ liều lượng và đúng thời điểm theo toa; không ngưng uống thuốc ngay cả khi bạn cảm thấy đỡ.
- Hạn chế lây lan: tránh hôn, không sử dụng chung ly, ống hút hoặc son và rửa tay sau khi chạm môi.
5.2. Phác đồ phổ biến (tham khảo)
- Valacyclovir: Bác sĩ có thể chọn liều chuẩn cho mức độ và thời điểm khởi dùng.
- Acyclovir: Bác sĩ có thể quyết định liều chuẩn cho mức độ và thời điểm khởi dùng.
Đặc biệt, khách háng có thể bị bội nhiễm vi khuẩn nếu họ gặp phải các triệu chứng như đau nhức, sưng lan, sốt cao, mủ màu vàng hoặc xanh, hôi thối hoặc các triệu chứng khác. Nếu điều này xảy ra, họ cần khám y tế ngay lập tức.
5.3. Chăm sóc tại chỗ sau khi phun xăm—vô cùng quan trọng, hãy nhớ rằng đây là phương pháp tưởng chừng đơn giản nhưng thực sự hiệu quả.
- Giữ sạch: Vùng môi phải khô, không bóc vảy.
- Giúp giảm sưng bằng cách chườm mát trong 5–10 phút hai đến ba lần mỗi ngày.
- Trong vài ngày đầu, đừng ăn quá nhiều gia vị (cay, mặn, chua).
- Dưỡng ẩm vừa phải theo hướng dẫn; không bôi quá nhiều để làm bí ẩm.
- Giữ vùng môi tránh nắng, hồ bơi, xông hơi và tẩy tế bào chết đúng cách (hoặc được tư vấn bởi bác sĩ) cho đến khi vảy bong tự nhiên.
6. Thời gian chăm sóc sau xăm hoặc phun môi: theo ngày
từ một đến 24 giờ đầu
- Uống nước bằng ống hút; giữ cho môi khô tương đối.
- Có thể thấm nhẹ bằng gạc ẩm sạch khi cần thiết.
- Tránh trang điểm lên môi bằng cách tránh thực phẩm dầu và dễ bám dính.
- Không sờ, gãi hoặc liếm môi.
6.1. Ngày 2 đến 3
- Vệ sinh nhẹ nhàng mỗi hai đến ba giờ sau khi ăn.
- Phản ứng hơi căng hoặc khô là bình thường.
- Tránh nắng gắt và gió mạnh; khi ra ngoài, hãy đeo khẩu trang.
6.2. Ngày 4 đến 7
- Giai đoạn môi không bóc vảy mà bắt đầu đóng vảy.
- Giữ môi khô, sạch và dưỡng ẩm mỏng.
- Không nên tham gia hồ bơi, sauna hoặc xông hơi.
6.3. Tuần hai
- Vảy bong dần; có thể tạm thời nhạt màu (hiệu ứng “bề ngoài sữa”).
- Tiếp tục tránh nắng; để che môi, có thể dùng khẩu trang.
- Chỉ sử dụng kem chống nắng sau khi môi đã lành hẳn.
6.4. Sau hai tuần:
- Hầu hết các trường hợp đã được khắc phục. Có thể đánh giá sơ bộ màu.
- Cần trao đổi lại với bác sĩ nếu bạn từng bị Herpes môi.
7. Kết quả của herpes môi đối với kết quả thẩm mỹ
- Mất màu không đều: Khu vực bị mụn rộp thường có màu không đều.
- Thời gian lành chữa: nếu vùng tổn thương rộng, có thể mất hơn hai đến ba tuần.
- Nguy cơ sẹo hoặc rối loạn sắc tố sau viêm cao hơn nếu bội nhiễm hoặc tự bóc vảy.
- Cần dặm lại: Đánh giá nguy cơ và kế hoạch dự phòng trước khi thực hiện trong trường hợp mất màu nhiều.
8. Các dụng cụ thực tế cho các cơ sở thẩm mỹ
8.1 Mẫu tờ khai y tế tóm tắt
Trong quá khứ, tôi đã từng mắc bệnh herpes môi (số lần/năm: ___; lần gần nhất: ___).
- Từng xảy ra sau thủ thuật (loại/thời điểm: ___).
- Hiện tại không có mụn nước hoặc râm ran quanh môi.
Tuần này, tôi không bị sốt, không cảm và không phơi nắng quá lâu.
- Tôi đang cho con bú hoặc chưa cho con bú.
Ngày và tên của bạn là ___
8.2. Tư vấn 5 phút trước thủ thuật
- Giải thích herpes môi và khả năng tái phát
- Giám sát tiền sử và các yếu tố nguy cơ trong tuần qua
- Thống nhất kế hoạch: nếu có bất kỳ dấu hiệu hoạt động nào hoặc tiền triệu, hãy hoãn.
- Khi cần thiết, liên hệ với bác sĩ để xem xét kê toa dự phòng.
- Phát tờ hướng dẫn chăm sóc sau phun và số điện thoại liên hệ khi có bất kỳ sự khác biệt nào.
8.3. Bộ dụng cụ không gây nhiễm khuẩn dùng một lần
- Kim và đầu kim vô trùng phải mở ngay trước khi sử dụng.
- Sắc tố không bị pha loãng bởi dung môi trôi nổi và có nguồn gốc rõ ràng.
- Sử dụng khay, gạc, găng, bề mặt thao tác sạch sẽ và khô, và đảm bảo rằng khu vực thực hiện được thông thoáng.
9. Hiểu đúng—tránh hiểu sai (Ý tưởng so với thực tế)
Hiểu lầm thực tế phổ biến
“Tôi chưa từng nổi mụn rộp, chắc chắn không có Herpes môi.”
→ Dù không nhớ lần đầu tiên họ bị nhiễm HSV-1, nhiều người trưởng thành đã bị nhiễm. Nguy cơ tái phát, đặc biệt là sau vi chấn thương, vẫn còn.
“Bôi son dưỡng dày sẽ lành hơn nhanh chóng.”
→ Bôi nhiều làm bí, giữ ẩm quá mức, dễ bong sớm và gây nhiễm khuẩn.
“Uống L-lysine là đủ.”
→ L-lysine chỉ có tác dụng hỗ trợ và không thể thay thế các loại thuốc kháng virus đã được kê đơn.
“Phải bóc vảy mới ăn.”
→ Bóc vảy có thể dẫn đến chảy dịch, mất màu, sẹo hoặc rối loạn sắc tố sau viêm.
“Herpes môi không lây qua người khác.”
→ Trong giai đoạn có mụn nước hoặc rỉ dịch, bạn nên tránh tiếp xúc gần và dùng đồ riêng.
10. Đánh giá nhanh cho khách (trước, trong, sau)
- Khai tiền sử Herpes môi: ghi lại số lần tái phát và lần gần nhất xuất hiện của bệnh.
- Trước khi phun (3–5 ngày): ngủ đủ giấc, uống đủ nước và giảm stress.
- Nói với bác sĩ nếu bạn đã từng mắc bệnh Herpes môi để xem xét các phương pháp dự phòng bằng thuốc.
- Trong hai tuần đầu sau khi phun, hãy giữ môi sạch và khô, tránh bóc vảy, tránh nắng và không đi bơi hoặc sauna.
- Cẩn thận theo dõi: hãy ngay lập tức thông báo cho nhân viên y tế hoặc bác sĩ phụ trách nếu bạn bị râm ran, nổi mụn nước, sốt, đau nhức, sưng lan rộng hoặc có mủ.
Mười câu hỏi thường gặp (FAQ)
10.1 Tôi chưa từng bị herpes môi trước đây. Có cần uống thuốc trước khi phun môi hoặc xăm môi không?
Nếu tiền sử không rõ ràng, vẫn có khả năng lây nhiễm virus. Bác sĩ có thể cho thuốc dự phòng khi có thêm yếu tố như nắng, căng thẳng hoặc thiếu ngủ khi thực hiện thủ thuật ở vùng môi. Để nhận được tư vấn phù hợp, hãy trao đổi cụ thể.
10.2 Thời gian uống thuốc dự phòng là bao lâu?
Thông thường, nó bắt đầu hai ngày trước khi phun và kéo dài từ năm đến bảy ngày sau khi phun.
10.3 Nếu tôi thấy râm ran sau khi phun khoảng một ngày, tôi nên làm gì?
Liên hệ với bác sĩ ngay từ 24 đến 48 giờ đầu. Dùng thuốc sớm giúp giảm thời gian khó chịu và ngăn ngừa nó lan rộng sang các vùng khác.
10.4 Có phải herpes môi ảnh hưởng đến màu phun không?
Có thể làm cho màu trở nên đều hơn và lâu lành hơn. Hạn chế tình trạng này có thể được thực hiện bằng cách duy trì vệ sinh, dùng thuốc và chăm sóc theo hướng dẫn.
10.5. Tôi có thể đi làm bình thường sau khi được phun herpes không?
Vẫn có thể, nhưng hãy tránh tiếp xúc gần và không sử dụng son, ống hút hoặc chung ly. Rửa tay trước khi chạm vào môi và đeo khẩu trang khi nói chuyện với người khác.
10.6 Tôi có thể dùng thuốc nếu tôi đang mang thai hoặc cho con bú không?
Để xem xét lợi ích và rủi ro, cần thông báo với bác sĩ. Không nên tự mình uống thuốc.
10.7 Dùng kháng sinh có cần thiết không?
Chỉ sử dụng khi có bất kỳ dấu hiệu nhiễm trùng nào như sưng lan, mủ, hôi hoặc sốt kèm theo. Nếu không có những dấu hiệu này, thì không cần phải lo lắng.
10.8 Có cần phải thực hiện xét nghiệm máu hay PCR không?
Phần lớn trường hợp được chẩn đoán dựa trên triệu chứng và những gì bác sĩ đã kiểm tra. Khi có biểu hiện không điển hình hoặc khi cần xác định chính xác nguyên nhân của chúng, thì xét nghiệm không được thực hiện.
10.9 Dặm lại môi sau bao lâu thì có thể?
Nên đợi ít nhất 4 tuần sau khi môi đã lành hẳn và màu ổn định. Trước khi đi du lịch, cần kiểm tra lại và có thể dùng thuốc dự phòng nếu trước đây đã bị herpes môi.
10.10 Sau khi phun môi, tôi có nên ở nhà không?
Mặc dù không cần thiết, nhưng trong vài ngày đầu, bạn nên nghỉ ngơi và tránh đi lại quá nhiều. Nếu bạn ra ngoài, hãy đảm bảo rằng môi không bị bụi, nắng hoặc gió.
11. Khung truyền thông ngắn gọn được gọi là “nói sao cho dễ hiểu”.
- Herpes môi là mụn rộp do virus trong cơ thể gây ra. Đôi khi, virus lại hoạt động khi bạn xăm hoặc phun môi.
- “Trước khi làm, mình hỏi và sàng lọc kỹ lưỡng. Trong một số trường hợp, thuốc dự phòng đã được kê để giảm rủi ro.
- Sau khi phun, giữ môi khô và sạch. Thông báo ngay để được hướng dẫn nếu thấy mụn nước hoặc râm ran.
- Herpes môi không phải là một bệnh hiếm. Có thể kiểm soát nếu làm đúng quy trình.
12. Phần dành cho chuyên môn (tóm tắt và phối hợp cho bác sĩ da liễu)
- Sàng lọc: Khách hàng nên được hỏi về tỷ lệ tái phát, tiền sử herpes sau thủ thuật và các yếu tố kích phát gần đây.
- Dự phòng: Trong khu vực thủ thuật vùng môi, có thể sử dụng acyclovir 400 mg một lần – ba lần mỗi ngày hoặc valacyclovir 500 mg một lần – hai lần mỗi ngày, bắt đầu hai ngày trước và duy trì trong từ năm đến bảy ngày sau, theo chỉ định của bác sĩ. Liều lượng này có thể được điều
- Khi khởi phát: Tùy thuộc vào bác sĩ chỉ định
- Dấu hiệu cảnh báo: Nếu bạn bị đau nhiều, sưng to, mủ, hôi, sốt hoặc tổn thương lan rộng vào mắt, bạn nên đến bác sĩ ngay.
- Hậu quả của thủ thuật bao gồm kiểm tra mất sắc tố, tăng hoặc giảm sắc tố sau viêm và sẹo. Theo ý kiến của bác sĩ, hãy cân nhắc thời điểm dặm lại và dự phòng cho lần sau.
13. Tuyên bố và lưu ý pháp lý:
- Nội dung mang tính giáo dục về sức khỏe và không thay thế cho tư vấn hoặc điều trị cá nhân.
- Người dân không nên mua hoặc tự dùng thuốc kháng virus; họ nên đi khám và được kê toa chính xác bởi bác sĩ.
14. Tài liệu tham khảo (quốc tế, chọn lọc—dành cho biên tập)
- WHO – Herpes Simplex Virus (HSV) Fact Sheet.
- JCAD – Guideline for Management of Herpes Simplex in Cosmetic Practice.
- ACE Group – Treatment Protocol: Herpetic Infections in Aesthetics (2024).
BS.CKI TRẦN HẠNH VY
KHOA DA LIỄU – THẨM MỸ DA, BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC TPHCM
