Lão hóa da là mối quan tâm của hầu hết bệnh nhân đến khám với bác sĩ da liễu mỗi ngày, cho dù họ đến khám vì vấn đề bệnh lý, phẫu thuật hay thẩm mỹ. Tác động của các yếu tố ngoại sinh như tia UV, hút thuốc lá khiến da trở nên khô nhám và xuất hiện các rãnh nhăn sâu đã được hiểu rõ.
Tuy nhiên, ảnh hưởng của yếu tố nội sinh – lão hóa da do tuổi tác làm da khô, mỏng, có những nếp nhăn nông và chảy xệ vẫn chưa được hiểu biết nhiều. Tất cả các mô đều trải qua quá trình lão hóa, trong đó, một phần tế bào bị phá hủy theo thời gian, quá trình này được gọi là sự lão hóa tế bào.
Ở da, quá trình này ảnh hưởng đến tế bào sừng thượng bì, các thành phần ở trung bì (như collagen, elastin và chất nền ngoại bào) và tế bào mỡ (1,2). Rõ ràng, không còn gì phải bàn cãi, sự phối hợp của yếu tố ngoại sinh và nội sinh dẫn đến tình trạng lão hóa da.
Theo Bác sĩ Gruber và cộng sự, trong vòng 5 năm trở lại đây, những bước tiến về công nghệ như các thí nghiệm truy tìm về nguồn gốc của tế bào trong các sinh vật mẫu, kính hiển vi nội nhãn, trình tự acid nucleic ở cấp độ đơn bào và phương pháp khối phổ độ phân giải cao đã cho phép chúng ta nghiên cứu về sự lão hóa của các tế bào da riêng lẻ trong phạm vi mô, tín hiệu và sự giao tiếp giữa các tế bào và đưa ra một giả thuyết mới cho các nghiên cứu thực nghiệm trong ống nghiệm.
Một trong những tế bào quan trọng biểu hiện sự lão hóa là các nguyên bào sợi ở lớp trung bì, thể hiện bởi đột biến gen và sự rút ngắn của các đoạn telomere. Thành phần cấu tạo của các tế bào lão hóa, tạm gọi là kiểu hình bài tiết liên quan lão hóa (SASP) là hỗn hợp các chất trung gian phân hủy protein và điều hòa miễn dịch (2), bao gồm IL-6, IL-8, chemokines, men phân hủy protein tái cấu trúc chất nền ngoại bào và yếu tố tăng trưởng (3).
Teo da
Phì đại
Faragher khẳng định rằng các nguyên bào sợi bị lão hóa thể hiện sự suy giảm tổng hợp protein kèm theo sự gia tăng men phân hủy collagen và các cytokine kháng lại sự tăng trưởng và tiền viêm SASP. Điều này gợi ý cho việc nghiên cứu phát triển các yếu tố phân hủy lão hóa có khả năng phá hủy những tế bào lão hóa hoặc ít nhất cũng chuyển những tế bào đó thành dạng có khả năng tăng trưởng (4).
Oxytocin là một nội tiết tố peptide gồm 9 amino acids, được tổng hợp trong tế bào thần kinh của nhân trên thị và nhân cạnh não thất ở vùng hạ đồi. Những thần kinh này dẫn truyền đến thùy sau tuyến yên, tại đây, oxytocin được phóng thích vào máu để đi đến mô ngoại vi cũng như đến não và được xem như là một nội tiết tố thần kinh. Oxytocin hoạt động thông qua thụ thể bắt cặp với G-protein lớp I.
Oxytocin hỗ trợ quá trình sinh sản, giúp tiết sữa, tăng tình cảm và sự gắn kết giữa mẹ – con, tăng trưởng vỏ não mới và duy trì sự cấp máu cho vỏ não. Mặc dù oxytocin đã được biết đến với vai trò quan trọng trong quá trình chuyển dạ và sự bài tiết sữa nhưng tác dụng của oxytocin có thể còn sâu rộng hơn nữa.
Những nghiên cứu ghi nhận oxytocin còn tham gia vào sự kết nối trong giao tiếp xã hội, học tập liên kết, giúp cải thiện trí nhớ và giảm stress. Bên cạnh đó, oxytocin cũng cho thấy khả năng trong việc điều trị xơ cứng mạch máu thông qua việc giảm khối lượng mỡ và nồng độ cytokine, cải thiện khả năng dung nạp đường, giảm huyết áp và làm dịu lo âu căng thẳng. Oxytocin được xem là một điều trị triển vọng cho chứng béo phì và đái tháo đường typ 2 (5,6).
Cho và cộng sự nghiên cứu cơ chế của oxytocin giúp ngăn ngừa lão hóa tế bào trong các nguyên bào sợi ở trung bì người bình thường (NHDFs) được phân lập từ da của những phụ nữ tình nguyện ở nhiều độ tuổi khác nhau. NHFDs từ các phụ nữ tình nguyện trẻ và lớn tuổi được ngâm trong môi trường được tạo ra từ NHFDs lão hóa hoặc không lão hóa, trong điều kiện có hoặc không có oxytocin trong 3 ngày và tiếp tục được nuôi cấy cấp 2 trong 12 ngày.
Những dấu hiệu lão hóa liên quan do tuổi tác bao gồm sự giảm tỉ lệ tăng trưởng, gia tăng p16 và p21 và sự xác thực về biểu hiện của men β-galactosidase liên quan đến lão hóa được kiểm tra.
Các tác giả nhận thấy oxytocin ức chế SASP trong NHFDs, với mức độ hiệu quả phụ thuộc vào độ tuổi của người tham gia. Tác động ức chế của oxytocin cần tín hiệu bởi kinase điều hòa tín hiệu ngoại bào qua trung gian thụ thể oxytocin/Nrf2 (yếu tố hạt nhân erythroid 2 liên quan đến yếu tố 2), một yếu tố có vai trò chống lão hóa. Hiệu quả chống lão hóa phụ thuộc độ tuổi của oxytocin liên quan chặt chẽ đến sự tăng methyl hóa của gene mã hóa thụ thể oxytocin.
Trong đó, sự tăng gắn methyl của DNA trong gene mã hóa thụ thể oxytocin liên quan đến giảm biểu hiện gene trong NHFDs ở những người tham gia lớn tuổi. Các phát hiện này nhấn mạnh vài trò tiềm năng của oxytocin trong ngăn ngừa lão hóa da, từ đó có thể chuẩn bị cho sự xuất hiện những chiến lược chống lão hóa mới (3). Thật thú vị nếu nghiên cứu này được tiến hành lặp lại với NHFDs ở nam giới.
Khoảng 10 năm trước, khi tôi tầm năm mươi mấy tuổi, tôi đã từng trải qua cảm giác nhìn vào gương phía sau quầy thức uống tại đám cưới của cậu con trai 30 tuổi của một người bạn, nơi xung quanh tôi là những phụ rể trẻ. Tôi chưa từng nhận ra mình già đến vậy cho tới thời khắc đó.
Một thời gian ngắn sau, tôi ngồi cạnh một bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ trong khu vực dành cho báo cáo viên tại hội nghị của Hiệp Hội Da Liễu Hoa Kỳ, khi cô này đang chuẩn bị bài thuyết trình về lão hóa trên khuôn mặt. Tôi hỏi cô ta một cách lịch sự rằng cô ta có gợi ý gì để cải thiện vấn đề lão hóa của tôi không.
Sau khi quan sát và kiểm tra một cách cẩn thận tỉ mỉ, cô ta im lặng một lúc, rồi thốt lên: “Chúa ơi… Thật sự tôi không biết bắt đầu từ đâu!” Giải pháp mà tôi đã áp dụng trong một thập kỷ qua giúp tiết kiệm tiền một cách đáng kể và hoàn toàn không đau. Đó là tôi không nhìn vào gương thường xuyên nữa. Có thể oxytocin sẽ có công dụng – nếu như không phải cho làn da của tôi, thì ít nhất cũng là tâm trạng và cảm nghĩ của tôi về diện mạo của mình!
Oxytocin không chỉ có thể có hiệu quả chống lão hóa da mà còn giúp cải thiện sức khỏe tổng quát.
Quan điểm từ các chuyên gia
Jeffrey S. Dover, Bác sĩ, nghiên cứu sinh tại Đại học Y khoa Hoàng gia Canada, Phó giáo sư khoa Da liễu lâm sàng, Đại Học Y khoa Yale, Phó giáo sư khoa Da liễu, Đại học Y khoa Brown.
Hiểu được nền tảng cơ bản ở mức độ tế bào và phân tử của tiến trình lão hóa sẽ giúp chúng ta có khả năng phát triển nhiều phương thức làm chậm tiến trình lão hóa tự nhiên. Sự lão hóa tế bào – sự chuyển các dạng tế bào nguyên phân khác nhau sang trạng thái vĩnh viễn không phân chia kèm theo sự thay đổi đáng kể về kiểu hình – ngày nay được xem là nguyên nhân cơ bản của lão hóa và suy giảm sức khỏe ở động vật hữu nhũ.
Quá trình viêm mạn tính liên quan với lão hóa bình thường và lão hóa bệnh lý. Những tế bào lão hóa bài tiết một phức hợp các yếu tố tiền viêm được xem là kiểu hình bài tiết liên quan đến lão hóa (SASP), có tác dụng phá hủy các tế bào xung quanh. SASP bao gồm sự giải phóng IL-6, IL-1, các chemokine, protease tái cấu trúc chất nền ngoại bào và yếu tố tăng trưởng.
Lần cuối cùng tôi suy nghĩ về oxytocin là khi tôi đang đi thực tập sản phụ khoa trong trường đại học y. Kể từ đó, tất cả những gì tôi nhớ về oxytocin là một peptide thần kinh, được phóng thích vào tuần hoàn từ thùy thần kình của tuyến yên và có vai trò quan trọng trong sinh sản và bài tiết sữa.
Oxytocin là một peptide thần kinh, được phóng thích vào tuần hoàn từ thùy thần kình của tuyến yên và có vai trò quan trọng trong sinh sản và bài tiết sữa.
Không ngờ rằng oxytocin không chỉ có tác dụng trong sinh sản và các hành vi xã hội – những nghiên cứu gần đây đã cho thấy oxytocin liên quan đến điều hòa tim mạch, duy trì cân bằng tế bào mỡ – nguyên bào xương và tái tạo cơ. Nồng độ oxytocin huyết tương giảm đáng kể theo tuổi, đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh. Việc bổ sung oxytocin cho thấy giúp cải thiện tình trạng xơ cứng động mạch do tuổi, loãng xương, thiểu cơ và tăng khối lượng mỡ.
Tiếp xúc với các thành phần SASP thúc đẩy sự lão hóa dưới dạng cận tiết, phù hợp với vai trò tiến hóa của lão hóa như là một cơ chế ức chế khối u. Trong nghiên cứu mới này, oxytocin ức chế sự lão hóa tế bào được thúc đẩy bởi SASP trong NHFDs, phụ thuộc vào tuổi của người tham gia. Về cơ bản, oxytocin khóa sự cảm ứng của lão hóa cận tiết gây ra bởi SASP trong chuỗi tế bào được chiết tách từ những phụ nữ trẻ thông qua tín hiệu ERK qua trung gian thụ thể oxytocin.
Mặc dù những kết quả này thật thú vị và có thể mở ra một hướng tiếp cận mới về vấn đề lão hóa, một số ý kiến lo ngại việc đảo ngược sự lão hóa tế bào tạo ra bởi SASP có thể gây trở ngại cho việc ức chế khối u. Điều đó là hiển nhiên, bởi vì không thể đạt được điều gì đó mà không phải mất gì cả.
Dịch từ bài viết của Bác sĩ Warren R. Heymann đăng trên Dermatology World Insights and Inquiries vào tháng 10 năm 2020, tập 2 số 41.
- Cho SY, Kim AY, Kim J, Choi DH, et al. Vai trò của oxytocin trong lão hóa da. Br J Dermatol 2019; 181: e148.
- Gruber F, Kremslehner C, Eckhart L, Tschachler E. Sự già đi và lão hóa của tế bào trong lão hóa da – những bước tiến gần đây về mặt sinh học của nguyên bào sợi và tế bào sừng. Exp Gerontol 202; 130: 110780.
- Cho SY, Kim AY, Kim J, Choi ED, et al. Oxytocin làm giảm lão hóa tế bào thông qua tín hiệu Nrf2/kinase điều hòa tín hiệu ngoại bào qua trung gian thụ thể oxytocin. Br J Dermatol 2019; 181: 1216-1225.
- Faragher RGA. Oxytocin là một chất chống thoái hóa mới? Br J Dermatol 2019; 121: 1122-1123.
- Ito E, Shima R. Yoshioka T. Vai trò mới của oxytocin: Hạnh phúc của con người tạo ra bởi oxytocin. Biophys Physicobiol 2019; 16: 132-139.
- Reiss AB, Glass DS, Lam E, Glass AD, et al. Oxytocin: Tiềm năng trong việc giảm thiểu nguy cơ tim mạch. Peptides 2019; 117: 170089.
