Trong số các loại bệnh về da, viêm da cơ địa là một căn bệnh phổ biến nhất, có thể gặp ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là ở tuổi ấu thơ, thường xuất hiện trẻ sau sinh 2 – 3 tháng tuổi. Hiện nay nguyên nhân của viêm da cơ địa chưa được rõ nên việc điều trị còn khó khăn do bệnh hay tái phát, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Viêm da cơ địa hay còn gọi là chàm da
Theo trang tin Nhs.uk của Anh, viêm da cơ địa hay chàm (Atopic eczema, Atopic dermatitis) là tình trạng bệnh lý khiến da ửng đỏ, ngứa, khô và nứt nẻ. Bệnh thường gặp ở lứa tuổi ấu thơ nhưng cũng có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Viêm da cơ địa là bệnh lý mạn tính kéo dài, có xu hướng bùng phát nhiều đợt cấp theo từng chu kỳ, đôi khi xuất hiện cùng với hen phế quản hoặc sốt.
Triệu chứng điển hình của bệnh là các thương tổn da khô kèm theo ngứa. Do ngứa gãi nhiều nên da bị dày, viêm da cơ địa có thể bị nặng hơn bởi chu kỳ “ngứa – gãi” xảy ra liên tục, đôi khi làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Bệnh có yếu tố di truyền, gia đình, hay xuất hiện ở những người có bệnh dị ứng khác như hen, viêm mũi dị ứng. Có tới 35% trẻ viêm da cơ địa có biểu hiện hen trong cuộc đời. Chẩn đoán không khó, dựa trên các triệu chứng lâm sàng, nồng độ IgE trong máu thường tăng cao.
Viêm da cơ địa là tên của một nhóm các tình trạng da gây ra da khô, bị kích thích. Các loại bệnh chàm khác bao gồm, bệnh chàm da, viêm da tiếp xúc (khi cơ thể tiếp xúc với một chất cụ thể), bệnh chàm giãn tĩnh mạch (thường phát triển ở người bệnh có suy giãn tĩnh mạch), bệnh viêm da thần kinh, bệnh chàm seborrhoeic (chàm mảng đỏ, có vảy phát triển ở hai bên mũi, lông mày, tai và da đầu), dyshidrotic dermatitis (chàm làm cho các mụn nước nhỏ trên lòng bàn tay, bàn chân)…
Tại Việt Nam, theo báo cáo của Viện Da liễu Quốc gia, tỷ lệ viêm da cơ địa chiếm khoảng 20% số bệnh nhân đến khám tại phòng khám. Tuổi phát bệnh thường vào hai tháng đầu, có tới 60% trẻ viêm da cơ địa phát bệnh trong năm đầu, 30% trong 5 năm đầu và chỉ có 10% phát bệnh từ 6 – 20 tuổi. Rất hiếm bệnh nhân phát bệnh khi trưởng thành.
Nguyên nhân gây viêm da cơ địa
Như đề cập, nguyên nhân chính xác của bệnh chàm da chưa hiểu rõ, thường gặp ở những người hay bị dị ứng. “Atopic” có nghĩa là nhạy cảm với các chất gây dị ứng. Bệnh có yếu tố di truyền, 60% người bị viêm da cơ địa có con cũng bị bệnh này. Nếu cả bố mẹ đều bị viêm da cơ địa, con cái có nguy cơ bị bệnh cao tới 80%. Các yếu tố làm bệnh khởi phát và nặng thêm có các dị nguyên trong không khí như chất thải, rệp nhà, len dạ, xà phòng, chất tẩy rửa, căng thẳng và thay đổi thời tiết …
Ngoại độc tố của tụ cầu vàng (Staphylococus aureus) tạo ra IgE đặc hiệu cho độc tố, ngoài ra kích thích hoạt hóa T lympho và đại thực bào. Dị ứng nguyên nội sinh (endogenous antigens) trong huyết thanh có kháng thể IgE kích thích IgE hoặc T lympho bào đáp ứng viêm.
Triệu chứng thường gặp như khô da, ban đỏ, ngứa, ngoài ra có thể có viêm kết mạc mắt , viêm mũi dị ứng và viêm ngứa họng hoặc hen. Các biểu hiện bệnh lý như chứng vẽ nổi (dermographism), bệnh vẩy cá thông thường, dày sừng nang lông hay gặp trên bệnh nhân viêm da cơ địa. Vị trí hay gặp như ở mặt, trán, mặt gấp các chi, gáy, mi mắt, cổ tay, mu tay, mu chân…, nếu viêm da cơ địa nặng có thể lan tỏa toàn thân.
Điều trị viêm da cơ địa
Do chưa rõ nguyên nhân nên việc điều trị còn gặp nhiều khó khăn,việc điều trị chủ yếu tập trung vào mục tiêu giảm triệu chứng và ngăn ngừa các đợt cấp, nhưng nhiều trẻ em có các triệu chứng cải thiện một cách tự nhiên khi lớn tuổi hoặc về già.
Các phương pháp điều trị chính cho bệnh chàm da là dưỡng ẩm da thường xuyên, bôi thuốc dạng kem hoặc mỡ, sử dụng corticosteroid tại chỗ để giảm sưng, đỏ và ngứa trong quá trình bùng phát. Bôi kem dưỡng ẩm rất cần thiết vừa có tác dụng chống khô da vừa có tác dụng tránh ngứa, hạn chế tái phát, kem dưỡng ẩm nên sử dụng lâu dài kể cả sau khi triệu chứng được cải thiện.
Tư vấn cho gia đình bệnh nhân không nên dùng đồ len dạ cho trẻ, hoặc để trẻ dễ tiếp xúc với đồ len dạ từ người chăm sóc, hạn chế chà xát, tránh sử dụng xà phòng chất tẩy rửa có thể ảnh hưởng làn da của bé. Trường hợp nặng cần dùng thuốc nhất thiết phải có chỉ định chặt chẽ của bác sĩ. Một số phương pháp điều trị khác như UVA, UVB, các thuốc như cyclosporin…
Phác đồ điều trị cho bệnh nhân viêm da cơ địa tập trung vào chống khô da, giảm kích thích bằng thoa dưỡng ẩm, corticosteroid trong thời gian ngắn, sau đó duy trì bôi tacrolimus kết hợp dưỡng ẩm thời gian dài để tránh tái phát. Phòng ngừa nhiễm tụ cầu bằng thuốc kháng sinh bôi hoặc uống, chống ngứa bằng kháng histamin.
