Bệnh da vảy cá thông thường hay thường được gọi tắt là bệnh da vảy cá là một rối loạn da di truyền thường gặp khiến tế bào da chết tích tụ tạo vảy dày từng lớp, khô trên bề mặt da.
Da người là bộ phận lớn nhất của cơ thể, đảm nhận nhiều chức năng quan trọng. Tính chất của da là luôn luôn đổi mới với sự xuất hiện các tế bào mới ở lớp đáy thay thế cho các tế bào sừng bong ra trên bề mặt da. Nhưng do tác động của gene kết hợp với điều kiện từ môi trường, thói quen chăm sóc da khiến chức năng của hàng rào da biến đổi dẫn đến bệnh da vảy cá.
Bệnh da vảy cá là tình trạng bệnh di truyền có sự biến đổi bất thường của lớp thượng bì, khiến da khô, dày và bong vảy, vảy giống như vảy cá. Da vảy cá, tên khoa học là Ichthyosis Vulgaris (IV) trong đó từ Ichthyosis có nguồn gốc trong tiếng Hy Lạp nghĩa là cá, thường xuất hiện ở độ tuổi từ khi mới chào đời, tỉ lệ mắc bệnh khoảng 1 trên 250 – 1000 người.
Không có sự khác biệt giữa chủng tộc và giới tính. Biểu hiện bệnh có thể từ nhẹ đến nặng tương ứng với thể dị hợp và đồng hợp.
Bệnh liên quan theo mùa, thường nặng lên vào mùa đông, độ ẩm không khí thấp đặc biệt nếu dùng các loại sữa tắm nhiều chất kiềm sẽ làm bệnh xấu đi.
Bệnh da vảy cá gây ra bởi sự đột biến mất chức năng của trong gene filaggrin. Sự biến đổi bộc lộ filaggrin dẫn đến bất thường quá trình sừng hoá của da với suy giảm chức năng hàng rào da và tăng mất nước qua thượng bì.
Bệnh thường biểu hiện sớm từ nhỏ và diễn tiến thuận lợi theo chiều hướng giảm dần khi trưởng thành. Da khô với các vảy da thường tập trung ở bụng và mặt duỗi của chi và thường không bị ở mặt gấp chi. Tăng sừng ở lòng bàn tay – chân thường nổi bật ở các nếp gấp tự nhiên và có thể làm nứt da, đau và chảy máu.
Việc mất chức năng hàng rào da trong bệnh da vảy cá thường liên quan tới cơ địa dị ứng với trên 50% bệnh nhân mắc viêm da cơ địa sớm.
Chẩn đoán
Triệu chứng của bệnh da vảy cá là các vảy nhỏ hình đa giác, rõ ở các bề mặt duỗi của chi. Màu sắc của vảy có thể trắng, xám hoặc nâu và ở những bệnh nhân da tối màu thì vảy cũng đậm màu hơn. Vảy có thể to hơn ở chi dưới.
Điều trị
Điều trị lâu dài của bệnh da vảy cá chính là sử dụng kem hoặc mỡ dưỡng ẩm thường xuyên và liên tục. Kem dưỡng ẩm chứa ceramides và các lipid cần thiết khác phải được bôi trực tiếp lên da ít nhất là 2 lần mỗi ngày trong đó một lần là ngay sau khi tắm.
Đối với các loại sữa tắm, tốt nhất nên chọn những loại không chứa xà phòng để hạn chế gây hại đến hàng rào da. Hạn chế tắm nước nóng, ngồi máy lạnh nhiều để giảm tình trạng khô da.
Đối với những trường hợp nặng, da khô dày cần bổ sung thêm các chất ly tách tế bào sừng như AHA, acid salicylic, hay urea. Đối với các sản phẩm này, nên giới hạn diện tích bôi không quá rộng để tránh hiện tượng hấp thu toàn thân. Ngoài ra, retinoids tại chỗ cũng được dùng hàng ngày trong khoảng vài tuần đến vài tháng mang lại hiệu quả làm giảm hiện tượng tăng sừng.
Một số trường hợp nặng, retinoids đường uống như isotretinoin hay acitretin cũng cho hiệu quả ổn định, tuy nhiên nên tránh sử dụng ở trẻ em. Nếu kèm theo ngứa hay viêm da cơ địa, chúng ta có thể kết hợp thêm với corticosteroids bôi tại chỗ và thuốc kháng histamin đường uống.
