Vẩy phấn hồng hay vẩy phấn hồng Gibert (Pityriasis rosea of Gibert) là căn bệnh về da hiếm gặp, nguyên nhân vẫn chưa rõ nên đôi khi được xem là “dịch” tự nhiên.
Đôi nét về bệnh
Vẩy phấn hồng Gibert là bệnh có phát ban cấp tính, hay gặp ở trẻ em và người trẻ tuổi, ban đầu tổn thương da tiên phát là mảng hồng ban hình tròn hoặc oval thường ở thân mình, sau 1 – 2 tuần nổi nhiều đám tổn thương thứ phát lan tràn, diễn biến trong khoảng 6 tuần nhiều khi bệnh thuyên giảm ngẫu nhiên.
Theo Mayoclinic (Mỹ), vẩy phấn hồng là bệnh phát ban thường bắt đầu như một đốm tròn hoặc bầu dục lớn trên ngực, bụng hoặc lưng, hơi gồ được gọi là Herald patch (mảng hình huy hiệu) vết này có thể rộng tới 4 inch (10 cm).
Trước khi “herald patch” xuất hiện, vài người có thể bị đau đầu, mệt mỏi, sốt hoặc đau họng. Các mảng này thường được theo sau bởi các đốm nhỏ hơn lan ra từ giữa cơ thể với hình dạng giống như cành cây thông rũ xuống.
Vẩy phấn hồng Gibert ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, nhất là độ tuổi từ 10 đến 35. Nó thường tự biến mất trong vòng 10 tuần nhưng có thể gây ngứa. Điều trị có thể giúp làm giảm các triệu chứng.
Vẩy phấn hồng Gibert được bác sĩ người Pháp Camille-Melchior Gilbert mô tả năm 1860. Căn bệnh này đến nay y học vẫn chưa rõ, có vai trò của virus HHP6, HHP7 được nhiều nghiên cứu đề cập đến.
Bệnh đôi khi phát thành dịch nhỏ, nhất là về mùa xuân và mùa thu. Một số thuốc được cho là liên quan đến sự xuất hiện của bệnh như barbioturiques, beta bloquant, griseofulvin, isotretinoin, ketotifen, metronidazole, omeprazole, terbinafin.
Chẩn đoán
Chủ yếu dựa vào các đặc điểm lâm sàng, vị trí nửa người phía trên, tổn thương mang tính mẹ-con. Có nghĩa, đám mẹ hình tròn đường kính vài cm, màu đỏ hồng có viền vảy ở xung quanh, ở giữa hơi nhăn màu nhạt hơn, còn các đám con 1cm đường kính dạng sẩn mày đay, ban đỏ, hơi có vảy.
Tổn thương thông thường ở thân mình, cổ, còn thấy ở cánh tay và đôi khi bị cả ở hông đùi, cẳng chân và có khi ở mặt, đặc biệt ở trẻ em. Tổn thương ở cánh tay và cẳng chân khoảng 6- 12 %. Tổn thương ở lòng bàn tay có hình ảnh đỏ da bong vẩy có mụn nước nhỏ. Đôi khi có cả tổn thương đỏ da bong vẩy hoặc điểm xuất huyết hoặc phỏng nước, thậm chí tổn thương cả ở âm đạo.
Triệu chứng chung khác có thể quan sát thấy nhưng nhẹ, sẩn ngứa nhẹ, hoặc là có thể do điều trị không đúng. Sốt nhẹ, mệt mỏi, hạch lympho ở nách có thể sưng. Tổn thương da thông thường biến mất sau 6 tuần nhưng có thể kéo dài hơn tới 2 – 3 tháng. Nếu tổn thương ở phía dưới có thể kéo dài hơn.
Chẩn đoán cần phân biệt giữa vảy phấn hồng với bệnh nấm da, viêm da dầu, bệnh giang mai, ban mày đay, vảy nến thể giọt, viêm da liên cầu, chàm khô (bệnh hay gặp ở trẻ em). Ngoài ra, bệnh nhân còn có các triệu chứng khác như hạch toàn thân, sẩn hay mảng niêm mạc. Xét nghiệm phản ứng huyết thanh dương tính với xoắn khuẩn giang mai.
Điều trị
Nguyên tắc chung là điều trị triệu chứng, chính là tránh những yếu tố kích ứng da, tránh dùng các thuốc gây kích ứng dẫn đến biến chứng chàm hoặc bội nhiễm. Tránh kích thích do tắm nóng, dùng xà phòng và quần áo len, phòng ngừa da khô.
Điều trị cụ thể dùng kem corticosteroid loại trung bình hoặc loại nhẹ như hydrocortison, desonide, betamethason. Chiếu tia UVB dải hẹp. Bôi dung dịch Rivanol 1 % có thể cho kết quả tốt. Uống kháng histamin tổng hợp, nếu cần cho uống một đợt corticoid.
Biến chứng thường gặp có chàm hóa, bội nhiễm. Bệnh thường tiến triển tự khỏi sau 6 – 8 tuần và đôi khi để lại những dát thẫm hay nhạt màu.
